1. Voting ترغیب کرد.

در فصل دوم این کتاب به بررسی تئوری های مورد نیاز این فرضیه ها پرداخته و آنها را معرفی میکنیم و موارد کاربرد آنها را در تحقیقات مشابه شرح خواهیم داد، در این فصل علاوه بر معرفی تئوریات، پیرامون نقش فناوری اطلاعات در سیاست و وضعیت فعلی و آینده انتخابات الکترونیک بحث خواهیم کرد .

تا کنون محققان و دانشگاه های داخلی مطالعات خوبی در زمینه انتخابات الکترونیک انجام داده اند اما مطالعات انجام شده در زمینه های فنی و امنیتی این موضوع بوده و کمتر به مسائل اجتماعی و سیاسی قضیه پرداخته بودند. در مجالی که این مطالعه در اختیار قرار داده به مطالعه جنبه های روانی مسئله پرداختیم و عواملی که بر ترغیب افراد برای استفاده از روش الکترونیکی برای مشارکت در انتخابات دخالت دارند را مشخص کرده و نسبت اثر گذاری هر یک را مشخص کرده ایم.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در فصل سوم فرضیه های این تحقیق را به تفصیل معرفی کرده و دلیل هر سوال و نتیجه ای که از آزمایش آنها انتظار داریم را بیان می کنیم . در این فصل مدل منطقی ای را که برای موفقیت پیاده سازی انتخابات الکترونیکی در ایران پیش بینی کرده ایم معرفی کرده و بخش های مختلف آن را شرح می دهیم. سپس در فصل چهارم نحوه و ابزار جمع آوری داده ها و انواع تست های اعتبار سنجی و تست قابلیت اعتماد انجام شده روی این داده ها را بررسی میکنیم و روش تحلیل انتخابی را شرح خواهیم داد . جامعه آماری انتخاب شده برای جمع آوری داده ها نیز در این فصل معرفی خواهد شد . فصل پنجم به آنالیز داده ها خواهد پرداخت و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS انواع تست های آماری و تحلیلی را بر روی داده های جمع آوری شده صورت خواهد داد. در این فصل صحت یا رد سوالات مطورحه در این مطالعه آزمایش خواهد شد و قابلیت اعتماد نتایج بدست آمده اندازه گیری می شوند. اطلاعات آماری شرکت کنندگان در امر جمع آوری داده محاسبه شده و داده های غیر معتبر از جمع داده های بدست آمده کنار گذاشته خواهند شد.

در نهایت در فصل ششم نتایج بدست آمده از تحلیل انجام گرفته به تفصیل شرح داده خواهند شد . در این فصل محدودیت هایی که برای مطالعات با موضوع انتخابات الکترونیک وجود خواهد داشت معرفی شده و پیشنهاداتی برای بهتر شدن مطالعات آینده ارائه می گردد .

فصل دوم

مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیقاتی

رای گیری اینترنتی زیرمجموعه ای از مفهوم گسترده دولت الکترونیک و دموکراسی الکترونیک می باشد ( Zissis and Lekkas ,2011 ) . در این بخش ابتدا مقدماتی پیرامون کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست را بیان خواهیم کرد و وضعیت فعلی و آینده انتخابات الکترونیک در مناطق مختلف جهان را بررسی میکنیم؛ سپس از مخاطرات این روش و روش های تامین امنیت آن صحبت کرده و در نهایت به مرور مقالاتی که در گذشته و با موضوعات مربوط به تطبیق و پذیرش تکنولوژی ، و تئوری ها و مدل هایی که برای پیاده سازی و کاربرد دولت الکترونیک ارائه شده اند پرداخته و می بینیم که چه کارهایی در این موارد صورت گرفته است تا بتوانیم از آنها در تحقیق حاضر یاری بگیریم. البته در این بازبینی بر جنبه هایی از مقالات تمرکز می کنیم که اطلاعاتی در مورد رای گیری الکترونیک در اختیار ما قرار می دهند.

1.  

کاربرد فناوری اطلاعات^[۴] در سیاست و محدودیت های آن

بطور کلی ICT میتواند در سه سطح از فعالیت های سیاسی بکار گرفته شود ( Tsagarou,1999 ) :

۱- جمع آوری و کسب اطلاعات

۲- بعنوان ابزار ارزیابی و بررسی اطلاعات جمع آوری شده

۳- تسهیل کننده اخذ تصمیم نهایی

این مراحل می توانند به ترتیب یا بصورت موازی با هم به انجام برسند ( jankowski ,2000 ) . همانگونه که در شکل مشاهده می کنید، دسترسی آزادانه و راحت به اطلاعات درباره یک مسئله سیاسی پیش نیازی برای بحث و تفکر و ارائه نظر درمورد آن مسئله می باشد و از طرف دیگر عملی کردن آن مسئله نیازمند این است که افراد در مورد آن به بحث و تبادل نظر بپردازند حال خواهی این فعالیت یک فعالیت رسمی سیاسی نظیر رای گیری باشد یا یک فعالیت سیاسی غیر رسمی نظیرتظاهرات.

شکل ‏۲‑۱ : کاربرد فناوری اطلاعات در سیاست ( Electronic Journal of e-Government ,2003)

در این بخش به چگونگی بکارگیری فناوری اطلاعات در سه سطح بیان شده و نحوه پشتیبانی آن از این سطوح خواهیم پرداخت ضمن اینکه با محدودیت هایی که فناوری اطلاعات در این راه با آنها مواجه است آشنا خواهیم شد.

•  

• • 1. کسب اطلاعات

baber (۱۹۸۴) و ( hal (۱۹۹۹ بیان می دارند که عدم دسترسی شهروندان به اطلاعات مورد نیازشان راجع به یک فعالیت سیاسی می تواند باعث عدم مشارکت آنها در آن فعالیت شود ؛ بنابراین با توجه به این حقیقت ، می توان از فناوری اطلاعات به منظور فراهم آوردن و در دسترس قرار دادن اطلاعات استفاده کرد. بعنوان مثال وب سایتهایی که توسط سازمان های دولتی یا احزاب و طرفداران آنها ایجاد و اداره می شوند و همچنین سرویس های خبری آنلاین را می توان از جمله موارد کاربرد فناوری اطلاعات در کسب اطلاعات برشمرد. بعلاوه می توان ازفناوری اطلاعات و تکنولوژی های ارتباطات دیجیتالی برای انتشار بیست و چهار ساعته اخبار وقایع سیاسی جاری و به اشتراک گذاری نظرات کاربران و سیاسیون استفاده کرد .

با این وجود گروهی از متخصصین ضمن تاکید بر ضروری بودن وجود راه های کسب و تبادل اطلاعات توسط شهروندان، استفاده از فناوری اطلاعات را برای اطلاع رسانی و رفع نیازهای اطلاعاتی عموم جامعه ناکافی دانسته اند؛ آنها معتقدند که حتی اگر وب سایت های فراوانی برای اطلاع رسانی درباره مسائل سیاسی وجود داشته باشد، هیچ تضمینی نیست که شهروندان ازآنها استفاده کنند. این افراد به مطالعات انجام شده استناد کرده و بیان می دارند که در انتخابات گذشته افرادی که بیشتر از وب سایت های سیاسی یا اخبار تلوزیون استفاده می کردند کسانی بودند که نسبت به فعالیت های سیاسی علاقه مند بودند و افرادی که هنوز تصمیمی برای شرکت یا عدم شرکت در انتخابات نگرفته بودند جزو مخاطبان پروپا قرص اخبار و اطلاعات سیاسی هم نبوده اند و کمتر به سایت های با مضمون سیاسی وارد می شدند ( Norris et al;1999 ) . یکی دیگر از عواملی که باعث نگرانی این متخصصین در استفاده از فناوری اطلاعات برای فعالیت های سیاسی شده است این است که ازدیاد کانال های خبری و رسانه های انتقال اطلاعات که توسط فناوری اطلاعات فراهم شده است ممکن است باعث کم اهمیت جلوه دادن مسائل سیاسی نزد شهروندان شود بعلاوه وب سایتهایی که راجع به مسائل سیاسی بحث می کنند باید ظاهری رسمی داشته باشند و اگر در این سایت ها بیش از حد از گرافیک استفاده شود و کمتر متن بکار برده شود از ابهت فعالیت های سیاسی می کاهد ( Nielsen; 2000 ) .

•  

• • 1. بررسی و ارزیابی اطلاعات

با بررسی انتخابات سالهای ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۳ که در انگلستان برگزار شده اند مشخص شد که همواره میزان مشارکت شهروندان در حال کاهش بوده است ( Cabinet office; 2002 ) اما این کاهش فقط در میزان مشارکت نبوده بلکه توجه مردم و اعضای احزاب نسبت به فعالیت های سیاسی نیز با کاهش روبرو بوده است ( Bryan el al 1998 ) اما علارقم این کاهش در فعالیت های رسمی سیاسی ، همواره اعضای گروه های سیاسی غیر رسمی مانند گروه های مخالف جنگ ، حمایت از حقوق زنان ، گروه های ضد جهانی سازی و غیره که فقط یک هدف سیاسی دارند و به یک موضوع خاص می پردازند رو به افزایش بوده است ( Demos; 2002 , Cabinet office; 2002 ) .

اینکه افراد ترجیح می دهند بجای مشارکت در یک شکل و ارگان رسمی در چنین گروه های غالبا غیر رسمی ای حضور یابند نشان دهنده نگرانی آنها از نادیده گرفته شدنشان و نشنیده ماندن نظر آنها در زمینه های دیگر است که این امر بخاطر فاصله ای است که بین دولت و شهروندان بوجود آمده است ( Hale et al 1999 ) . در این موقعیت است که فناوری اطلاعات می تواند با فراهم کردن لینک های ارتباطی بین شهروندان و دولت این فاصله یا گپ را پر کند و باعث شود شهروندان بتوانند از راه های گوناگون و با سهولت بیشتری نظرات خود را منتقل کنند. برای مثال ایمیل کانال ارتباطی ای است که از رسمیت چندانی برخوردار نیست ولی نسبت به روش های سنتی ( ارسال نامه بین اعضای یک حزب یا بین حزب و دولت) دارای سرعت بیشتری است یا سایت هایی مانندFaxYourMP.com این امکان را برای اعضای یک حزب فراهم می کنند که بتوانند نامه های خود را بصورت الکترونیکی به این سایت ها بفرستند و این سایت آن را برای همه اعضای حزب فکس کند ( FaxYourMP.com ) .

اما از طرفی استفاده از فناوری اطلاعات برای توسعه و گسترش لینک های ارتباطی بین شهروندان و نمایندگان آنها نیازمند این است که دولت و نمایندگان خود را متعهد به مراجعه و سرکشی از این کانالها و دریافت نظرات ارسالی از طرف شهروندان بدانند وگرنه وجود راه های ارتباطی هیچ کمکی به شنیده شدن نظر افراد نخواهد کرد و فاصله بین دولت و شهروندان افزایش خواهد یافت. طبق گزارشی که سایت FaxYourMP.com ارائه کرده است گزارش شده که از بین ده هزار فکسی که از طریق این سایت و در بازه زمانی آوریل تا سپتامبر ۲۰۰۲ ارسال شده است تنها شصت و یک درصد از آنها ظرف چهارده روز که حداکثر زمان مورد قبول برای پاسخگویی است پاسخ داده شده اند و این نشان دهنده این امر است که حتی با وجود کانال های ارتباطی ، طرف مقابل باید خود را متعهد به مراجعه به این کانالها و دریافت نظرات بداند.

فناوری اطلاعات می تواند بعنوان کانال ارتباطی بین شهروندان نیز مورد استفاده قرار بگیرد. قبل از بکار گیری فناوری ، گروه های طرفدار احزاب بیشتر بر اساس کلاس هویتی گرد هم جمع می شدند بنابراین نظرات همه آنها تقریبا یکسان بود و هیجانی وجود نداشت و همین امر باعث می شد که این گروه ها به تدریج ضعیف شده و حالت راکد به خود بگیرند (Norris 1999 ) بعدها با بکارگیری فناوری اطلاعات تلاش شد که با جایگزینی این گروه ها با انجمن های اجتماعی که سطح گسترده تری از افراد در آن شرکت خواهند داشت، با این بی علاقگی و بی تفاوتی سیاسی مقابله شود و با گسترش راه های ارتباطی نظیر ایمیل ، فهرست ها و اتاق های گفتگو (Chat Room) و فضاهای مجازی بحث و تبادل نظر این امکان بوجود آمد که افراد بتوانند نظرات خود را به افراد بیشتری عرضه کرده و با متقاعد کردن آنها ، آنها را با نظر خود همراه کنند (Tsagarou 1998 ) . اما استفاده از فناوری اطلاعات بعنوان کانال ارتباطی بین شهروندان نیازمند فرهنگ سازی و آموزش های لازم برای استفاده از آن است وگرنه بجای اینکه از این امکانات برای پیشرفت و در جهت مثبت استفاده شود، می تواند باعث انحراف در مسائل سیاسی شود ( Habermas 1984,1986; Wihelm 1999 ) . برای مثال در سایت یا انجمنی که افراد می توانند به تبادل نظر بپردازند باید بین آزادی بیان و عقلانیت و اعتدال تعادل برقرار باشد تا به بهانه آزادی بیان وسیله ای برای اهداف خاص مثل نژادپرستی و تروریستی ایجاد نشود ( Tsagarous 1998) .

•  

• • 1. تسهیل کننده اخذ تصمیم نهایی

نمونه بارز استفاده از فناوری اطلاعات در مرحله اخذ تصمیم ، استفاده از روش رای گیری الکترونیک می باشد که باعث راحتی انجام کار خواهد بود و افراد می توانند با مراجعه به ایستگاهای الکترونیک رای گیری و یا توسط اینترنت و از هر نقطه زمین در رای گیری شرکت کنند ( LGA; 2002 ) و این امر حتی شمارش آرا را تسهیل خواهد کرد. با این وجود نگرانی های بعضا مهمی نیز در استفاده از رای گیری الکترونیک وجود دارد که از آن جمله می توان به حفظ محرمانگی فرایند رای گیری ، امنیت آرا و شمارش آنها ، دسترسی همگان به تکنولوژی های رای گیری و توانایی و دانش استفاده افراد از فناوری های جدید اشاره کرد ( LGA 2002 ; Electoral commission 2003 ) .

یکی از اهداف این تحقیق بررسی این مسئله است که آیا تسهیل فرایند رای گیری باعث افزایش مشارکت در آن خواهد شد یا خیر؟ با اثبات این قضیه می توان مزیت یا عیب دیگری برای فناوری اطلاعات در زمینه سیاسی معرفی کرد. البته مطالعات در کشورهایی مثل انگلستان نشان دهنده تاثیر مثبت استفاده ازICT در میزان مشارکت افراد بوده است که در اینجا شرایط را برای کشور خودمان بررسی می کنیم و امکان دارد نتیجه ای عکس نتایج بدست آمده در انگلستان حاصل شود.

وضعیت فعلی انتخابات الکترونیک

هم اکنون تعدادی از کشورها مانند برزیل ، هلند و بلژیک در حال استفاده از نمونه هایی از رای گیری الکترونیک هستند و تمایل برای استفاده از این فناوری هر روز در حال افزایش است. شیوه ای که در این کشور ها پیاده سازی شده است به این صورت است که افراد به اماکن رای گیری مراجعه کرده و توسط رایانه یا پایانه هایی که در آنجا قرار دارند رای خود را اعلام می کنند و نتیجه به مرکز اصلی شمارش آرا ارسال می شود تا به نتایجی که از سایر ترمینالها به مرکز فرستاده شده اعمال شود و مورد شمارش قرار بگیرد. کشور استونی نیز اولین کشوری بود که در سال ۲۰۰۳ اجازه پیاده سازی رای گیری بصورت آنلاین و از طریق اینترنت و در سطح کل کشور را صادر کرد و برنامه هایی برای پیاده سازی آن فراهم آورد ( Emarketer.com/stanews) .

آمریکا

اولین رای گیری رسمی اینترنتی مربوط به انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری در ایالت آریزونا کشور ایالات متحده آمریکا بود که در بازه زمانی ۷ تا ۱۱ مارس سال ۲۰۰۰ و پس از اینکه قوه قضایی آمریکا رای گیری الکترونیک را از نظر امنیتی مورد پذیرش قرار داد، برگزار شد.

انتخابات این شهر بصورت دو مرحله ای پیاده سازی و اجرا شد و نتیجه موفقیت آمیزی از آن بدست آمد. مراحل کار به این صورت بود که افرادی که برای شرکت در رای گیری تمایل داشتند می توانستند طی روزهای ۷ تا ۱۰ مارس به وب سایت Elections.com مراجعه کرده و رای خود را اعلام کنند و در مرحله دوم افرادی که موفق به شرکت در رای گیری آنلاین نشده بودند می توانستند در روز ۱۱ مارس بصورت حضوری به باجه های اخذ رای مراجعه کرده و رای خود را در صندوق بیاندازند .

نمونه ای دیگر از رای گیری الکترونیک در شهر فلوریدا برگزار شد که در آن افراد کارتی مانند کارت عابر بانک مخصوص خود داشتند و برای تشخیص هویت باید کارت را در ترمینال مربوطه قرار می دادند و رای خود را اعلام می کردند که البته این روش نمونه موفقی نبود و جنجال های زیاد بوجود آورد و همچنین کار شمارش آرا را هم با مشکل مواجه کرد؛ به همین دلیل ، دانشگاه های MIT و Caltech در صدد برآمدند که روش های بهتری برای پیاده سازی انتخابات با کمک کارت ارائه دهند ( Vote.caltech.edu ) .

اروپا

پروژه ای با نام CyberVote در بازه زمانی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ در کشورهای آلمان ، فرانسه و سوئد بصورت همزمان آزمایش شد که بیش از ۳۰۰۰ رای دهنده در آن شرکت داشتند و هدف آن شناسایی مشکلات احتمالی انواع روش های الکترونیک در رای گیری ها بود. در این پروژه این امکان برای شهروندان اروپایی بوجود آمده بود که بتوانند از طریق تلفن های همراه یا سایر دستگاه هایی که قابلیت اتصال به اینترنت را داشتند در انتخابات شرکت کرده و نظر خود را اعلام کنند. نکته جالب توجه ای که وجود دارد این است که با اینکه این پروژه فقط یک آزمایش بود اما باعث شد تعداد رای دهندگان در این بازه افزایش داشته باشد ( Europe Commission; 2003 ) . بعدها نتایج بدست آمده از این آزمایش توانست در پیاده سازی سیستم های مبتنی بر Html و جاوا و امنیت مورد نیاز این تکنولوژی ها تاثیر بسزایی داشته باشد.

ژاپن

دولت ژاپن نیز در سال های اخیر قوانینی برای بهره گیری از رای گیری الکترونیک و شمارش آرا بصورت ماشینی به تصویب رسانده است و نمونه هایی از رای گیری الکترونیک را بصورت آزمایشی در شهر هیروشیما به اجرا گذاشته است و برای توسعه آن به شهر های دیگر و کل کشور برنامه ریزی کرده است. در سال ۲۰۰۲ اولین رای گیری با بهره گرفتن از ادوات الکترونیکی در این کشور مورد آزمایش قرار گرفت و پس از آن شهرهای مختلف ژاپن چیزی حدود ۲۰ نمونه از روش های انتخابات الکترونیک را مورد بهره برداری و آزمایش قرار داده اند. این تلاشها در راستای عمل به برنامه ای با نام ” استراتژی ژاپن الکترونیکی ” که در سال ۲۰۰۱ به تصویب رسیده بود انجام شدند. این میزان از تلاشها برای آزمایش و پیاده سازی نمونه های انتخابات الکترونیک در این کشور نشان دهنده عزم ژاپن برای پیاده سازی و بهره برداری کامل از آن می باشد ( Masahiro lwasaki,2009 ) .

کره

در کره جنوبی چندین شرکت برنامه ریزی هایی را برای عقد قرارداد با شرکت های معتبر خارجی که در زمینه رای گیری الکترونیک تجاربی دارند انجام داده اند و شرکت PIBKorea با همکاری Evotesystems.com آژانسی را برای این امر تاسیس کرده است. همچنین پروژه ای به نام Korean-Style راه اندازی شده است که با مطالعاتی که در این پروژه در حال انجام است سعی در حرکت رو به جلو در مبحث انتخابات الکترونیک و امنیت آن است.

ایران

کشور ایران برای برگزاری نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بصورت الکترونیک، زیرساخت هایی را فراهم کرده است و این روش را در باجه های رای گیری محدودی پیاده سازی کرد که میتوان آن را شروعی برای پیاده سازی روش های گوناگون انتخابات الکترونیک از جمله انتخابات اینترنتی در این کشور دانست . البته روشی که در این دوره مورد استفاده قرار گرفت در واقع پایین ترین سطح از انتخابات الکترونیک بوده که در آن مشخصات افرادی که رای خود را به صندوق می انداختند در رایانه درج می شد تا بصورت آزمایشی روش الکترونیکی را بعنوان جایگزین ممهور کردن شناسنامه مورد آزمایش و بررسی قرار دهند .

آینده رای گیری الکترونیک

سیستم های رای گیری الکترونیکی که در آینده جایگزین روش های سنتی خواهند شد سیستم هایی هستند که به تسهیل فرایند رای گیری ، دقت و امنیت در طول فرایند توجه ویژه ای خواهند داشت ؛ برای دستیابی به چنین سیستم هایی باید به چهار شاخص دخیل در آن که عبارتند از : مکان رای گیری ، آموزش افراد در مباحث سیاسی برای استفاده از روش های جدید رای گیری ، آمادگی برای مقابله با تهدیدهایی که این نوع از رای گیری با آنها مواجه است و در آخر سازگاری بین تجهیزات الکترونیکی مورد استفاده توجه نمود ( Kitalan; 2010 ).

•  

• • 1. مکان رای گیری

اولین موردی که باید در پیاده سازی یک سیستم رای گیری الکترونیک مورد توجه قرار بگیرد ، مکانی است که رای گیری در آن انجام خواهد شد. برای این منظور دو گزینه وجود دارد، یکی اینکه افراد برای اعلام رای خود به مکانی مخصوص مراجعه کرده و با بهره گرفتن از ابزار های الکترونیکی نصب شده در آن مکان، رای خود را اعلام کنند و دیگری اینکه افراد از هر مکانی بتوانند در رای گیری شرکت کنند که این مکان می تواند خانه یا اداره یا هرجای دیگری که شخص رای دهنده در آنجا حضور دارد باشد. با وجود اینکه مورد دوم با مشکلات تکنیکی ای مواجه است که لازم است کنترل شوند اما گزینه ای خواهد بود که در آینده مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در این روش برای شناسایی افراد و اطمینان از اینکه هر شخص فقط یک بار رای دهد می توان از شماره شناسایی منحصر به فرد که به اشخاص تخصیص داده می شود یا از اسکن اثر انگشت او استفاده کرد.

•  

• • 1. آموزش

افرادی که برای مدت زمان طولانی از روش های سنتی برای شرکت در انتخابات استفاده می کردند و با آن روش ها آشنایی کامل داشتند احتمالا نسبت به استفاده از روش های جدید و الکترونیک در بحث انتخابات بی میل خواهند بود؛ از طرف دیگر، افرادی که با روش جدید هیچ آشنایی ندارند و استفاده از تکنولوژی برایشان راحت نیست ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند که این مشکلات می تواند برای افراد مسن تر بسیار جدی باشد.

Avi Rubin (2000) اجبار افراد برای رای دادن به فردی خاص ، خرید و فروش رای و فریب رای دهنده را از جمله مشکلات برگزاری انتخابات به روش آنلاین می داند و اذعان می کند که ممکن است افرادی که به کاندیدای خاصی متمایل هستند با اصرار و خواهش یا حتی با فریب و پول نظر دیگران را جلب کرده و رای آنها را کسب کنند. به همین خاطر نیاز اساسی شیوه های جدید رای گیری این است که در مورد مسائل سیاسی و اینکه رای افراد چه نقشی در سرنوشت آنها و کشور دارد آموزش های لازم داده شود. بعلاوه لازم است که سیستم هایی که برای انتخابات الکترونیک استفاده می شوند توسط کمیته مدیریت انتخابات تحت بررسی و بازبینی قرار بگیرند چرا که ممکن است متصدیان این سیستم ها با شیوه های خاص در نتیجه انتخابات تقلب کنند .

•  

• • 1. آمادگی در برابر تهدیدات

سیستم های رای گیری الکترونیک همواره در معرض تهدید و خطا هستند و این تهدیدات در مقایسه با تهدیداتی که روش های سنتی اخذ رای با آنها مواجه بودند دارای طبیعت جدی تر و پیچیده تری هستند. خطای متصدی سیستم ، حمله سایبری از بیرون مجموعه رای گیری و یا عملکرد بد خود سیستم و خطاهای داخلی آن از جمله تهدیداتی هستند که می توانند بروز کنند و هرچقدر هم که این سیستم ها را ایمن سازی کنیم باز نمی توان بطور کامل از بروز خطاهای تکنیکی جلوگیری کرد.

یک سیستم انتخابات الکترونیکی ایمن سیستمی است که در آن همه خطاهای احتمالی در نظر گرفته شده و بررسی ها و اندازه گیری های دقیق در مورد آنها انجام شده باشد. علاوه بر این مشکلاتی که نام برده شد، باید مشکلات مربوط به امنیت انتقال اطلاعات را هم در نظر داشت که ممکن است در بحث رمزگذاری یا کانالهای ارتباطی و غیره بوجود آید.

•  

• • 1. سازگاری تجهیزات

تجهیزاتی که هم اکنون در حال توسعه و استفاده در رای گیری ها می باشند مبتنی بر کامپیوتر هستند در حالی که در آینده این تجهیزات بگونه ای توسعه خواهند یافت که از آنها بتوان در دستگاه های همراه نیز استفاده کرد. به عبارت دیگر، علاوه بر اینکه محدودیت مکانی از سر راه رای دهندگان برداشته می شود، این امکان نیز برای آنها فراهم می شود که با هر وسیله ای که مدنظرشان است بتوانند در انتخابات شرکت کنند. البته برای اینکه این ایده به واقعیت تبدیل شود لازم است دستگاه های جدید طوری توسعه یابند که با یکدیگر سازگار بوده و بتوانند با هم کار کنند مثلا سیستم عامل دستگاه ها یا پیمایشگرهای مورد استفاده در آنها با هم سازگار باشند و همچنین اگر قرار بود مثلا از اثر انگشت برای شناسایی افراد استفاده شود همه دستگاه ها یی که در انتخابات بکار خواهند رفت امکان اسکن اثر انگشت را داشته باشند ( Internetpolicy.com ) .

اما از آنجا که ممکن است فرایند انتخابات در کشورهای مختلف از نظر تجهیزات و شیوه شمارش آرا و … با هم متفاوت باشد به نظر می رسد که ایجاد چنین سازگاری ای مشکل خواهد بود؛ به همین دلیل در آینده استانداردهای سخت افزاری و نرم افزاری مورد مطالعه قرار خواهند گرفت تا بتوانند این مشکل را برطرف کنند.

دموکراسی و رای گیری الکترونیک

طبق تعریفی که از دموکراسی الکترونیک^[۵] ارائه شده ، می توان آن را مدلی در نظر گرفت که با بهره گرفتن از ابزارها و محیط های ارتباطی جدید در صدد بالا بردن سطح کیفی و کمی مشارکت عمومی در دولت است ( Kakadadse & Kouzman,2003 p.47 ) . یکی از اهداف دموکراسی الکترونیک استفاده از فناوری اطلاعات برای بهبود و افزایش کارایی دموکراسی است.

Watson and Mundy (2001) دولت الکترونیک و سیاست الکترونیک^[۶] را زیر مجموعه ای از دموکراسی الکترونیک معرفی می کنند؛ این طور که این محققان بیان می کنند، دولت الکترونیک می تواند باعث آگاهی شهروندان از نحوه عملکرد منتخبانشان باشد و به این وسیله باعث افزایش و بهبود کارایی دولت شود همچنین از آنجا که اکثر فعالیت ها در دولت الکترونیک بصورت آنلاین انجام می گیرد ، این امر هم باعث بهبود کارایی دولت خواهد شد. در اینجا سیاست الکترونیک به این صورت تعریف می شود : استفاده از اینترنت برای بهبود در تصمیم گیری ها با آگاهی بخشی به شهروندان درباره فرایند تصمیم گیری پیرامون یک مسئله و مشارکت دادن آنها در تصمیم هایی که گرفته می شود ( Waison & Mundy ,2001 ) . بنابراین می توان رای گیری الکترونیک را زیر مجموعه ای برای سیاست الکترونیک در نظر گرفت.

اغلب مراجع دموکراسی الکترونیک را مدلی دو مرحله ای تعریف کرده اند ( Moreno-Jimenz & Polasek,2003 ) ؛ مرحله اول مشاوره و تبادل نظر است که از طریق گفتگو های آنلاین و تبادل اطلاعات با بهره گرفتن از تکنولوژی های آنلاین صورت می پذیرد و مرحله دوم مرحله اخذ رای نهایی است. می توانید رابطه مفاهیمی که تا کنون تعریف کردیم را در شکل زیرمشاهده کنید.

شکل ‏۲‑۲: رابطه تکنولوژی ها در رای گیری ( ۲۰۰۱ Watson and Mundy ,)

رای گیری الکترونیک به ICT و فناوری های وابسته به آن متکی است و با بهره گرفتن از این فناوری ها این ظرفیت را پیدا می کند که میزان مشارکت شهروندان در رای گیری و سایر فعالیت های دولتی را افزایش دهد. با توجه به مطلبی که بیان شد، باید رای گیری هایی را که در گذشته با بهره گرفتن از کارت های پانچ و کارتهای اسکن لیزری برگزار می شدند را نمونه ای از رای گیری الکترونیک دانست چرا که در آنها اخذ و شمارش آرا با کمک ابزارهای الکترونیک انجام می گرفت. با این وجود این روشها هم جزو روشهایی بود که آنلاین نبوده و بسیار شبیه به روش سنتی عمل می شد.

علاوه بر روشی که بیان شد، دو روش دیگر برای رای گیری الکترونیک وجود دارد ، در روش دوم پیاده سازی انتخابات بصورت الکترونیک، از ابزارهایی استفاده می شود که رای شهروندان را به صورتی ایمن و مطمئن دریافت و ذخیره می کند. این روش از ابزارهایی نظیر ضبط الکترونیکی بصورت مستقیم^[۷] ، صفحات لمسی و اسکنر های لیزری بهره می برد. در سال ۲۰۰۴ تقریبا ۳۰ درصد از جمعیت شرکت کننده در انتخابات ریاست جمهوری امریکا از ابزارهای الکترونیکی برای اعلام رای خود استفاده کردند که بیشتر آنها از همین دو روشی که نام برده شد بهره بردند ( Bitpipe,2008 ) . روش سوم در برگزاری الکترونیک انتخابات، استفاده از اینترنت در فرایند رای گیری است که موضوع اصلی تحقیق حاضر در رابطه با این شیوه از انتخابات الکترونیک می باشد. در روش های قبلی علاوه بر اینکه افراد می بایست در محل رای گیری حاضر می شدند و رای خود را از طریق ابزارهای الکترونیکی مستقر در محل اعلام می کردند، برای شمارش آرا نیز به این صورت عمل می شد که اطلاعات روی رسانه های دیجیتال مثل دیسکت یا نوار مغناطیسی ثبت شده و به مرکز اصلی شمارش منتقل می شد تا مورد شمارش قرار بگیرد اما در روش اخیر نه رای دهنده مجبور است به محل مراجعه کند و نه دیگر از رسانه های واسط خبری است بلکه رای توسط اینترنت و از مکان رای دهنده اخذ و مستقیما به مرکز اصلی شمارش ارسال می شود و بصورت در لحظه^[۸] مورد شمارش قرار می گیرد.

ترکیب انتخابات و نوآوری های جدید

درحالی که تبدیل روش سنتی برگزاری انتخابات به روش الکترونیک باعث از میان برداشته شدن برخی از مشکلات شده است اما سبب ایجاد مجموعه جدیدی از مشکلات هم بوده است ( VoterUnite.org, 2007 ) . برای مثال ،Kohno, Stubblefield and Rubbin (2004) یکی از تکنولوژی های برگزاری انتخابات الکترونیک در سال ۲۰۰۲ را مورد بررسی و آنالیز قرار داده و دریافتند که این تکنولوژی مشکلات امنیتی و عملکردی فراوانی را در خود نهفته دارد ؛ مشکلاتی که در طبقه بندی های دسترسی غیر مجاز، استفاده ناصحیح از رمز نگاری ، آسیب پذیری شبکه در برابر تهدیدات و نرم افزارهای ضعیف قرار می گیرند. مشکل دیگری که در اینجا وجود دارد این است که متصدیان رایانه ها امکان دست کاری در آرار را داشتند و این خود یک ایراد امنیتی به حساب می آید. اما در کنار همه این معیاب، استفاده از تکنولوژی در انتخابات مزایایی را هم در بر خواهد داشت که باعث می شوند مشکلات اساسی ای را که روش های سنتی با آنها مواجه بودند رفع گردند. مزایایی که از جمله آنها می توان افزایش و گسترش مشارکت ، کاهش هزینه ها و سرعت یافتن فرایند رای گیری را نام برد؛ همچنین استفاده از تکنولوژی های جدید باعث افزایش دقت و راحتی فرایند رای گیری شده و مسیر را برای استفاده از تکنولوژی های قویتر در سایر عرصه های سیاسی هموار ساخته است ( Morse, 2002) .

مزایای ویژه پیاده سازی رای گیری توسط اینترنت ( روش سوم )

علاوه بر مزایایی که در بخش قبل برای رای گیری الکترونیک برشمردیم، پیاده سازی اینترنتی آن مزایای مهم دیگری را برای جامعه به ارمغان خواهد آورد. رای گیری اینترنتی با حذف نیاز به حضور در محل های مخصوص اخذ رای و ایستادن در صفه های طولانی برای دریافت برگه رای، باعث سهولت دسترسی به امکانات رای گیری توسط شهروندان خواهد شد؛ از جانب دیگر ، اینترنت می تواند بسیاری از هزینه های روش سنتی را حذف کند یا کاهش دهد. بعنوان مثال هزینه های که برای تهیه کاغذ، چاپ برگه رای ، انتقال برگه ها به سراسر کشور و آموزش افرادی که در حوزه های رای گیری کار می کنند دیگر وجود نخواهند داشت ( Laeson, 2001 ) .

در برخی از کشورها، افراد حتی پس از رسیدن به سن قانونی اجازه شرکت در رای گیری را نخواهند داشت و برای کسب این اجازه باید برای اولین رای خود ثبت نام به عمل بیاورند. پیاده سازی انتخابات اینترنتی در این کشورها عمل ثبت نام را هم تسهیل می کند بطوری که نیازی به مراجعه به مراکز دولتی برای اینکار نخواهد بود.

انتخابات و امنیت

فرایند انتخابات از چهار مرحله تشکیل می شود که عبارتند از :

•  

• • 1. مرحله آماده سازی

در این مرحله همه پارامترهایی که در انتخابات نقش دارند تعیین و مشخص می شود. برخی از این پارامترها عبارتند از: کاندیداها ، رای دهندگان ، نقاط عطف امنیتی و اعتبارسنجی ، فرایند انتخابات ، قوانین اعتبارسنجی برگه های رای و قوانین مربوط به شمارش آرا. ثبت نام کاندیداهای صلاحیت دار و تشکیل کمیته های نظارت بر صحت انتخابات نیز در این مرحله انجام می گیرد و بعد از آن کاندیداها شروع به تبلیغات می کنند تا عموم مردم آنها را بشناسند.

•  

• • 1. مرحله ثبت نام رای دهندگان^[۹]

ثبت نام رای دهندگان برای شرکت در انتخابات در این مرحله و توسط کمیته های مربوطه و با بهره گرفتن از قوانینی که در مرحله اول تعیین شده اند انجام می پذیرد .

•  

• • 1. مرحله برگزاری انتخابات

در این مرحله افرادی که برای شرکت در انتخابات و اعلام رای ثبت نام کرده بودند طی مراحل زیر رای خود را اعلام می کنند :

بررسی می شود که فرد ثبت نام کرده است و آیا ثبت نام او مورد تایید قرار گرفته است یا خیر. افراد تایید شده برگه رای را دریافت کرده و رای خود را در اتاقکی که تعبیه شده بصورت خصوصی روی برگه می نویسند . رای دهنده برگه را طوری که کسی از محتوای آن مطلع نشود داخل صندوق می اندازد تا کسی نتواند آن را دستکاری کرده یا بفهمد رای او به چه کاندیدایی بوده است.

•  

• • 1. شمارش آرا

در این مرحله آرای کسب شده در مرحله قبل مورد شمارش و اعتبار سنجی قرار می گیرد و نتیجه انتخابات طی مراحل زیر بدست می آید:

۱- در روش رای گیری سنتی صندوق رای توسط کمیته نظارت از حالت پلمپ خارج می شود.

۲- برگه ها بر اساس قوانین تعیین شده در مرحله اول مورد بررسی و تایید قرار می گیرند.

۳- برگه های تایید شده مورد شمارش قرار می گیرند و نتیجه به مرکز اعلام می شود.

روش های انتخاب بین کاندیداها

در انتخابات مختلف از روش های انتخابات متنوعی استفاده می شود که هر کدام از آنها دارای معایب و مزایایی هستند و بعضی از این روش ها ممکن است دارای حساسیت بیشتری نسبت به بقیه باشد. Reinolds and Reilly (1997) در کتاب راهنمایی که پیرامون روش های انتخابات به چاپ رسانده اند انواع این روش ها را بصورت زیر گروه بندی کرده اند:

روش حداکثر آرا بدون مشخص بودن حداقل : در این روش فردی که بالاترین میزان رای را نسبت به سایر رقبا کسب می کند انتخاب خواهد شد و هیچ شرطی مبنی بر اینکه حتما باید بیشتر از N رای کسب کرده باشد وجود ندارد.

روش حداکثر آرا با مشخص بودن حداقل : در این روش فردی که بالاترین میزان رای را نسبت به سایر رقبا کسب می کند به شرطی که تعداد آرای او حدالق از N رای بالاتر باشد انتخاب می شود و اگر از N رای کمتر باشد وارد دور دوم انتخابات می شود.

روش تخصیص جایگاه به نسبت میزان رای : در این روش به همان میزان رای که یک حزب کسب می کند، افراد از آن حزب انتخاب می شوند . مثلا اگر حزبی ۴۰% آرا را کسب کرده باشد، ۴۰% از کرسی ها به آن حزب تعلق خواهد گرفت و اگر حزبی ۱۰% آرا را کسب کند به میزان ۱۰% کرسی ها به آن اختصاص داده خواهد شد.

ترکیب روش سوم با روش اول یا روش دوم : در این روش به همان میزان رای که یک حزب کسب می کند افراد از آن حزب انتخاب می شوند اما انتخاب افراد به ترتیب بالاترین رای کسب شده خواهد بود.

از بین روش های نام برده روش اول و دوم در مورد کاندیداهای کمتر و روش های سوم و چهارم در حالتی که کاندیداها زیاد هستند استفاده می شود.

تهدیدات امنیتی

از آنجایی که تغییر در نتیجه انتخابات انگیزه های زیادی را برای تقلب بوجود می آورد و از طرفی این نتیجه بر زندگی افراد زیادی تاثیر خواهد گذاشت، بنابراین مبحث امنیت یک بخش جدایی ناپذیر از آن خواهد بود.

در بخش های قبل مجموعه ای از تهدیداتی که سیستم های انتخاباتی با آنها مواجه هستند را ذکر کردیم و در اینجا آنها را بر اساس عامل تهدید و نمونه های تهدید دسته بندی می کنیم:

•  

• • 1. توسعه دهنده و فروشنده نرم افزار

با تبدیل روش های سنتی اخذ رای به روش الکترونیک، محققی به نام Mercuri (2004 ) تحقیقاتی را درباره امنیت این شیوه انجام داد چرا که او به نرم افزارهایی که برای اینکار استفاده می شدند اعتماد کافی نداشت و این عدم اعتماد او بخاطر وجود برنامه نویسان و شرکت های نرم افزاری تایید نشده بود. در تکمیل تحقیق او، محققی به نام Horris (2004) نمونه هایی از مشکلات امنیتی که در سیستم های انتخابات الکترونیکی می توانست اتفاق بیفتد را بیان کرد. او عقیده داشت از آنجایی که در روش الکترونیک تراکنش ها بصورت خودکار انجام می گیرند، اگر شخصی در فرایند کار اخلال ایجاد کند احتمال شناسایی اختلال بوجود آمده بسیار کم خواهد بود. او عقیده دارد که بدون انجام تست های گوناگون توسط گروه های مختلف و بدون رعایت اصول برنامه نویسی ایمن احتمال خرابکاری در سیستم های الکترونیک توسط توسعه دهندگان و فروشندگان نرم افزارها افزایش خواهد یافت.

•  

• • 1. کمیته های نظارتی

هرچقدر هم که امنیت فیزیکی رعایت شده باشد ، باز هم برای اجرای سالم فرایند انتخابات به کمیته های نظارتی نیاز مبرم وجود دارد. کمیته هایی که بعنوان گارد امنیتی ، ناظران و اعتبارسنجان صلاحیت کاندیداها و رای دهندگان و ناظران و شمارش گران آرا فعالیت می کنند.یکی از مشکلات امنیتی که در این زمینه ممکن است به وقوع بپیوندد مشکل عدم رعایت مبحث اعتبار سنجی و ورود افراد تایید صلاحیت نشده به عرصه انتخابات است. البته برای جلوگیری از این موارد باید افرادی را بعنوان اعضای کمیته انتخاب کرد که امتحان خود را پس داده باشند و از خوش نامی و شهرت برخوردار باشند بعلاوه اینکه میتوان از قوانین سفت و سختی برای برخورد با متخلف استفاده کرد یا از کمیته های موازی بهره برد به نحوی که یک اشتباه عمدی یا سهوی در یک کمیته توسط دیگری شناسایی شود.

•  

• • 1. رای دهندگان

یکی از مشکلاتی که هم در رای گیری سنتی و هم در رای گیری الکترونیکی وجود دارد بحث اجبار و ارعاب افراد برای رای دادن به فردی خاص و بحث خرید و فروش رای است که باعث می شود نتیجه رای گیری دقیقا با نظر واقعی جامعه مطابق نباشد.

•  

• • 1. حملات بیرونی و سایبری

علاوه بر مشکلاتی که در داخل فرایند رای گیری و توسط افراد دخیل در آن ممکن است رخ دهد، امکان دارد افرادی با اهداف شخصی ، سیاسی یا اقتصادی و … از خارج از فرایند رای گیری مشکلاتی را در انتخابات بوجود آورند. از جمله این افراد می توان به هکرهای کامپیوتری اشاره کرد که می توانند در سیستم های اخذ رای و شمارش آرا یا شبکه انتقال نتایج به مراکز اصلی شمارش دست برده و نتایج را تغییر دهند ( Jefferson et al ,2004 ) .

Jefferson بر روی بخش امنیتی یکی از رای گیری های آمریکا که به صورت اینترنتی انجام شده بود تحلیلی انجام داد و نتیجه این آنالیز اهمیت بحث امنیت در انتخابات را به روشنی مشخص می کند. او در این گزارش بیان می کند از آنجا که اینترنت متشکل از شبکه های متعلق به کشور ها و ارگان های دیگر است پس نمی توان امنیت را در آن بخوبی تامین کرد و از طریق دیگر نمی توان مطمئن بود که رای دهندگان برای شرکت در رای گیری از ابزار های ایمن استفاده کنند و آیا رایانه یا دستگاه الکترونیکی آنها شرایط امنیتی را رعایت می کند یا خیر و در نهایت او استفاده از روش الکترونیکی غیر اینترنتی که در آن افراد با حضور در اتاقک هایی که در محل رای گیری در نظر گرفته شده اند رای خود را اعلام می کنند را بهترین روش برای برگزاری انتخابات الکترونیک می داند.

•  

• • 1. بروز خطا در تجهیزات

مشکلاتی که در این دسته قرار می گیرند عبارتند از خطاهای سخت افزاری در تجهیزات و درست عمل نکردن نرم افزاری دستگاه ها. این مشکلات ممکن است بر اثر یک خرابکاری عمدی یا بصورت کاملا تصادفی به وقوع بپیوندند. البته می توان با بررسی کامل تجهیزات قبل از آغاز رای گیری و استفاده از ابزارهای مطمئن و انجام اقدامات پیش گیرانه، این تهدیدات را به شدت کاهش داده یا آنها را حذف کرد.

از آنجا که نتیجه انتخابات بسیار مهم است و در آینده کشور و مردم نقش دارد، بنابراین سطوح امنیتی ای که در آن رعایت می شود باید بسیار بالاتر از آن چیزی باشد که در مورد سایتهای تجارت الکترونیک بکار برده میشود.

الزامات امنیتی

برای اینکه بتوان با تهدیداتی که در بخش قبل به آنها اشاره شده مقابله کرد، مجموعه ای از نیازمندی های امنیتی وجود دارند که باید برآورده شوند . این نیازمندی ها عبارتند از :

دقت : بعنوان یکی از ویژگی های اصلی در رای گیری ها ، نتیجه حاصله باید کاملا با برگه های رای منطبق باشد و این انطباق نیازمند دقت در شمارش آرا و دقت در انتقال نتایج به مراکز اصلی است.

حریم خصوصی : گزینه انتخابی رای دهندگان که روی برگه های رای نوشته می شود نباید به هیچ وجه عمومی شده و دیگران از آن مطلع شوند تا رای دهنده بتواند با آسودگی خاطر از اینکه مورد تهدید قرار نخواهد گرفت رای خود را اعلام کند.

عدم وجود مدرک یا رسید : برای اینکه امکان خرید و فروش آرا بوجود نیاید نباید مدرکی مبنی بر اینکه یک شخص به چه کسی رای داده است وجود داشته باشد ( Benaloh and Tainstra, 1994 ) .

بررسی صلاحیت ها : باید از کاندید شدن افرادی که شایستگی لازم را ندارند و همچنین از رای دادن افرادی که برای شرکت در انتخابات منع قانونی دارند جلوگیری کرد.

جلوگیری از ثب چند باره رای توسط یک نفر : باید مکانیزمی در نظر گرفته شود که به هر نفر فقط یک بار اجازه ثبت رای بدهد و کسی نتواند دو یا چند رای ثبت کند.

عدالت : نباید قبل از اتمام کامل فرایند رای گیری نتایج حوزه هایی که کارشان تمام شده است اعلام بشود چرا که در این صورت نتایج بدست آمده بر افکار عمومی تاثیر گذاشته و احتمالا نتیجه سایر حوزه ها تغییر خواهد کرد.

مقاومت در برابر خطا^[۱۰] : سیستم هایی که برای برگزاری انتخابات بکار می روند باید توانایی تحمل خطاهای کوچک را داشته باشند و بتوانند آنها را مدیریت کنند و با کمترین خطایی از حرکت نایستند.

قابلیت سنجش صحت انتخابات : فرایند رای گیری و روشی که در آن استفاده می شود باید بگونه ای باشد که صحت آن قابل بررسی و اثبات باشد و حتی اگر فردی از بیرون فرایند آن را بررسی کرد بتواند صحت یا عدم صحت نتایج بدست آمده را اثبات کند.

برای پیاده سازی ایمن رای گیری الکترونیک لازم است که تمام نیازمندی های بالا برآورده شوند . البته اینکار بسیار سخت است ولی علارغم این سختی شرکت IEEE در حال تحقیق در پروژه شماره ۱۵۸۳ با عنوان ” استاندارد های تجهیزات انتخابات الکترونیک ” و پروژه ۱۶۲۲ با عنوان ” رد و بدل الکترونیک داده ها در تجهیزات انتخابات الکترونیک ” می باشد و به پیشرفت آنها امیدار است ( IEEE, 2004 ) . مبحث امنیت باید از گام اول تا گام آخر در یک انتخابات الکترونیک رعایت شود؛ یعنی از مرحله طراحی فرایند تا مرحله توسعه و در نهایت مرحله پیاده سازی آن. در ادامه در مورد این مراحل و مبحث امنیت در آنها به تفصیل بحث خواهیم کرد .

روش های تامین امنیت در طراحی سیستم های انتخابات الکترونیک

برای اینکه سیستم ایمنی داشته باشیم ، طراحی تمام زیر سیستم ها و قسمت های آن باید ایمن انجام شود. حفظ حریم خصوصی یکی از مهمترین نیازمندی های امنیتی در یک سیستم رای گیری است بطوری که در یک رای گیری ، رای هر نفر از شرکت کنندگان بعنوان حریم خصوصی او تلقی می شود و کسی نباید از رای دیگری با خبر گردد.

در انتخابات سنتی ، افراد آرای خود را در اتاقکی بصورت خصوصی روی کاغذ ثبت می کرده و بدون اینکه کسی از محتوای کاغذ باخبر شود آن را درون صندوق می انداخت و حتی پس از باز شدن صندوق و در هنگام شمارش هم هیچ ارتباطی بین یک رای و صاحب آن مشخص نیست و کسی نمی تواند صاحب آن را شناسایی کند. در رای گیری الکترونیک نیز باید این اصل برقرار باشد که صاحب رای قابل شناسایی نباشد. برای دستیابی به این هدف آرا بصورت رکوردهای دو فیلدی ( شماره رای دهنده ، رای ) در سیستم ذخیره می شوند اما از آنجایی که باید حریم خصوصی رعایت شود در هنگام ذخیره سازی از روش های رمزگذاری استفاده خواهد شد. این رمز می تواند روی شماره رای دهنده بصورت ( ( شماره رای دهنده)Conf ، رای ) یا روی رای و بصورت ( شماره رای دهنده، (رای )Conf ) اعمال شود که در اینجا تابع Conf الگوریتم های رمز گذاری را روی پارامتر ورودی خود اعمال می کنند .

شکل ‏۲‑۳ : چارچوب روش MixNet برای تامین امنیت (۲۰۰۴ Aditya, )

در این روش برای n رای دهنده و i = 1,2,…,n ، رای دهنده V_i رای خود را که با R_i نشان می دهیم با اعمال تابع رمزگذاری Conf بصورت C_i ایجاد می کند ( C_i = Conf(V_i)) و C_i برای ثبت نهایی ارسال می شود. پس از پایان یافتن انتخابات ، شمارشگر با رمزگشایی همه n رای دریافتی بصورت یکجا می تواند نتیجه را اعلام کند. در این روش آرا بصورت تکی رمزگشایی نمی شوند بلکه تابع رمزگشایی D بصورت زیر روی مجموعه آرا اعمال می شود :

D (C1+C2+…+Cn)

ElGamal (1986) و Paillien (1999) مثال هایی از این روش را به تشریح بیان کرده اند و مطابق همین مراجع می توان ادعا کرد که این روش، روشی است که در آن همه افراد می توانند صحت شمارش را مورد بررسی قرار دهند چرا که می توان بدون اینکه به امنیت کار آسیبی برسد همه آرا و تابع رمزگشایی را منتشر کرد و هر کسی می تواند تابع را روی آرا اعمال کند و نتیجه را ببیند (Lee and Kim,2002 ; Benalho,1996 ) .

علاوه بر روشی که توضیح داده شد، روشی دیگر به نام MixNet وجود دارد که با شبیه سازی صندوق رای می تواند حریم خصوصی را فراهم آورده و مانع نقض آن شود. در این روش نرم افزار رای گیری از m تابع تشکیل شده است که به MixServers یا Mixers معروف هستند. این توابع بصورت پشت سر هم اجرا می شوند و خروجی یکی ، ورودی تابع دیگر است. در این روش n رای دهنده آرای خود را بصورت C_i اعلام می کنند که C_i = Conf(R_i) خواهد بود سپس این آرا به S_j که S معرف میکسر و J=1,2,…,m است وارد می شوند. تابع S1 با پردازش این آرا آنها را به ترتیبی تصادفی در خروجی خود می فرستد که این خروجی وارد تابع بعدی خواهد شد و آن هم همین کار را انجام می دهد تا آخرین تابع که S_m خواهد بود نیز خروجی خود را اعلام کند. خروجی آخرین میکسر با تابع D رمزگشایی می شود ( V_i=D(C_i) ). این رمزگشایی باعث می شود که آرا برای انسان قابل خواندن شوند اما این قضیه تاثیر منفی در حریم خصوصی نخواهد داشت چرا که میکسرها با تغییر ترتیب آرا ، احتمال شناسایی صاحب یک رای خاص را از بین برده اند و به این وسیله از حریم خصوصی حمایت کرده اند ( Lee et al,2003 ; Chaun,2004 ; Aditya,2004) .

مقایسه روش های تامین امنیت

هر کدام از روش هایی که برای تامین امنیت استفاده می شوند برای سیستم شمارش خاصی طراحی شده اند و ممکن است یک روش حفظ امنیت با یک سیستم رای گیری یا حداقل با مرحه شمارش آن ناسازگار باشد. بعنوان مثال روش اول که معرفی شد برای سیستم هایی مناسب است که بخواهیم از بین دو یا چند گزینه یکی را انتخاب کنیم و برای رای گیری هایی که نیاز باشد چیزی نوشته شود مناسب نخواهد بود اما شمارش آرا در این روش دارای هزینه و پیچیدگی کمی است چرا که تابع رمزگشایی فقط یکبار اجرا خواهد شد ( Aditya,2004) اما روش MixNet از انواع رای گیری ها پشتیبانی خواهد کرد ولی باید در نظر داشت که عملکرد آن دارای پیچیدگی زیادی است و کندتر عمل می کند ( Aditya,2004 ) .

دولت الکترونیک و فرایند رای گیری

برای اینکه اهمیت استفاده از ابزارهای جدید را در فرایند انتخابات و گسترش دموکراسی نشان دهیم، لازم است ابتدا با مفهوم و محدوده دولت الکترونیک آشنا شویم؛ چرا که استفاده از تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی یا ICT در فرایندهای دولتی جنبه هایی دارد که می توان بحث زیادی روی آنها انجام داد.

دولت الکترونیک روشی است که دولت را قادر می سازد با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات در جهت دهی جامعه و مدیریت افکار عمومی به نتایج مثبتی دست یابد و سیاست گذاری های موفقی در این زمینه داشته باشد. در این کتاب منظور ما از مدیریت جامعه و افکار عمومی^[۱۱] شامل فعالیتهایی می شود که دولت در جهت افزایش رضایت مندی مردم و گسترش مقبولیت خود در بین آنها انجام می دهد. فعالیت هایی که شامل پاسخگویی به نیازهای مردم و اهمیت دادن به خواسته ها و نظرات آنها درباره مسائل اجتماعی و اقتصادی و … می باشد. بعنوان مثال برگزاری رای گیری ها یکی از روشهایی است که باعث می شود مردم بتوانند علایق و نیازهای خود را اعلام کنند و افرادی را برگزینند که بتوانند به این نیازها پاسخ دهند. بنابراین دولت الکترونیک با پیشنهاد و ارائه مجموعه ای از رویه ها سعی دارد که دولت را در دسترسی به این هدف یاری رساند.

بطور کلی خدمات دولت الکترونیک در چهار گروه بزرگ دسته بندی می شوند. به عبارت دیگر یک دولت می تواند در چهار بخش مختلف دولت الکترونیک را بکار بگیرد که این بخش ها شامل ارتباطات دولت با شهروندان، امور مربوط به کارمندان ، ارتباط بین دولت و کسب و کارها و در نهایت ارتباطات بین بخش های مختلف دولت باهم می باشد. اگر دولتی بتواند در همه این بخش ها دولت الکترونیک را پیاده سازی کند، به هدف اصلی خود رسیده است. هرچند که می توان این کار را فقط در یک یا دو بخش هم انجام داد. جدول ۱٫۲ که برای نشان دادن تمایز بین این بخشها ارائه شده است، حوزه تاثیرگذاری هر بخش را در جامعه و افکار عمومی مشخص می کند ( Joseph & Kitan,2008 ) . بسیاری از فعالیت های صورت گرفته در این چهار بخش می توانند بر پایه وب و اینترنت شکل بگیرند و پیاده سازی شوند. در این جدول، انتخابات الکترونیک در بخش استفاده از دولت الکترونیک برای تعامل با شهروندان قرار می گیرد و می توان آن را به سه بخش دیگر هم تعمیم داد .

رویه های مدیریتی جامعه   خدمات مالی منابع طبیعی گسترش عدالت حمل و نقل خدمات ارتباطی خدمات انسانی سطوح پیاده سازی دولت الکترونیک بورسیه تحصیلی پارک های ملی اجرای قوانین گواهینامه رانندگی باجه های پستی حفاظت از شهروندان شهروندان وام و تسهیلات حفظ منابع طبیعی مانند آب مقابله با جرایم سایبری مدیریت حمل و نقل آموزش کارکنان استانداردهای امنیتی کسب و کارها فرایند پرداخت حقوق اجرایی کردن نقل و انتقالات گزارش تخلفات فراهم کردن حمل و نقل حمایت از گروه های ارتباطی استاندارد های ارزیابی کارایی کارمندان بودجه بندی انتقال مراتع امنیت عمومی مدیریت معاملات Flood Recovery زیر ساخت های نظامی بخش های دولت جدول ‏۲‑۱ : کاربردهای دولت الکترونیک در مدیریت جامعه و افکار عمومی ( Joseph & Kitan,2008 )

وظیفه دولت ها در قبال شهروندان ، فراهم آوردن گستره ای از خدمات کارا و مفید و با هزینه کم در جهت رفع نیازهای آنهاست ( Fahnbulleh,2005 ) . در سال ۱۹۹۰ محققی به نام Freeman اهمیت استفاده از فناوری اطلاعات را در ارائه این خدمات مورد بررسی قرار داد و به دولت ها هشدار داد که از اهمیت این موضوع غافل نشوند. در راستای این هشدار، بخش های مختلف دولت و سیاست گذاران جامعه علاقه خود را نسبت به تغییرات حاصل از بکارگیری فناوری اطلاعات ابراز کرده اند. هرچند که اطلاعات دقیقی از کیفیت و کارایی بکارگیری دولت الکترونیک در بخش های مختلف دولت در دسترس نیست اما همین که هر روزه تعداد بخش هایی که در صدد استفاده از فناوری اطلاعات در فرایند کاری خود هستند افزایش می یابد از روند رو به رشد استفاده از فناوری اطلاعات در دولت ها خبر می دهد ( Estevez & Joseph,2008 ) . همانطور که این روند رو به رشد ادامه پیدا می کند انتظار می رود که تاثیرات مثبتی در نحوه تعامل شهروندان با دولت و سیاست های کارکردی دولت داشته باشد. از آنجایی که استفاده از دولت الکترونیک در حال گسترش است، پس پرداختن به حیطه کاری و تطبیق و تاثیرگذاری آن در هر یک از بخش های چهارگانه دولت مهم بنظر می رسد. رای گیری الکترونیکی هم یکی از مهمترین استفاده های دولت الکترونیک در بخش “شهروندان” می باشد.

در سال ۲۰۰۱ شورایی که برای ارزیابی عملکردی دولت ها تشکیل شده بود طی گزارشی دولت الکترونیک را بعنوان مهمترین عامل در بهبود کارایی دول و گسترش و نفوذ دموکراسی در کشورها معرفی کرده و اذعان داشت که این مزایا بخاطر افزایش کارایی و کاهش زمان انجام فعالیت های دولتی می باشد که باعث می شود مردم خود را نزدیک به دولت احساس کرده و نسبت به دولت خود احساس مسئولیت کنند.

علاوه بر تعریف بالا و ده ها تعریف دیگر که برای دولت الکترونیک ارائه شده است ، گزارش سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه ای^[۱۲] در سال ۲۰۰۱ ، دولت الکترونیک را استفاده از فناوری اطلاعات و ابزارهای ارتباطی به خصوص اینترنت برای دستیابی به یک دولت بهتر تعریف می کند . Bretscneider (2003) دولت الکترونیک را استفاده دولت از اینترنت برای ارائه خدمات ، جمع آوری اطلاعات و گسترش دموکراسی معرفی می کند.

با در نظر گرفتن همه تعاریفی که برای دولت الکترونیک ارائه شده، می توان آن را در چهار بخش دسته بندی کرد : دولت با شهروندان^[۱۳] ،دولت با کارمندان^[۱۴] ، دولت با کسب و کار^[۱۵] و دولت با دولت^[۱۶] . رای گیری الکترونیک در گروه G2C قرار می گیرد. همه ارتباطات و تراکنش های الکترونیکی که بین دولت و یک یا گروهی از شهروندان شکل می گیرند نیز در این گروه جای می گیرند. دولت ها هم نسبت به این نوع تعاملات بسیار علاقه مند هستند چرا که یکی از اصول اساسی برای آنها خدمت رسانی به شهروندان و جلب رضایت آنان است. مطالعه ای که در سال ۲۰۰۱ توسط Hunter & Jupp در سطح دول جهان انجام شد مشخص کرد که دولت ها به این مهم پی برده اند که داشتن یک رویکرد شهروند مداری می تواند باعث موفقیت آنها در دستیابی به این هدف شود.

گروه G2E ارتباطاتی که بین دولت و کارمندانش وجود دارد را شامل می شود. سه مزیت اصلی که استفاده از دولت الکترونیک در این بخش می تواند دربر داشته باشد عبارتند از : بهبود و توسعه در برنامه ریزی استراتژیک،کاهش هزینه ها، بهبود خدمات بین مدیریت و کارمندان ( Ruel Bondaruk,Looise,2004 ) .

فعالیت ها و ارتباطاتی که با بهره گرفتن از ابزارهای الکترونیکی بین دولت و واحدهای کسب و کار صورت می گیرند در گروه G2B قرار می گیرد. بعنوان مثال می توان به وضع مالیات و پرداخت آن اشاره کرد که اگر این فرایند بصورت الکترونیکی انجام گیرد، بیان کننده یک خدمت دولت الکترونیک در گروه G2B خواهد بود.

گروه G2G نیز شامل ارتباطات الکترونیکی بین سازمانهای مختلف دولتی می شود که می تواند بصورت افقی ( زمانی که اطلاعات بین واحد های مختلف یک سازمان ردوبدل می شود ) و یا عمودی ( زمانی که یک سازمان با سازمان مشابه در بخش دیگر از دولت ارتباط برقرار می کند ) انجام شود.

آشنایی با مفهوم دولت الکترونیک را با ارائه چارچوب ۵ مرحله ای که توسط ( Siau and Long,2005 ) برای توسعه دولت الکترونیک معرفی شده است به پایان می رسانیم. این فرایند پنج مرحله ای از تلفیقی از مدل های مختلف دولت الکترونیک که تاکنون معرفی شده اند استفاده کرده و یک چارچوب استاندارد و کلی را ارائه می کند. مرحله اول این فرایند ایجاد یک وب سایت غیرتعاملی که فقط شامل اطلاعات توصیفی و عمومی است می باشد. مرحله دوم تعامل است که راهی برای ارتباط دوطرفه و تبادل اطلاعات بین کاربران و وب سایت ایجاد می کند. گام سوم به مرحله عملکردی معروف است که سطحی پیشرفته از تعامل بین وب سایت دولتی و گروه های شهروندان و کسب و کارها را بیان می کند.

گام چهارم مرحله انتقال است . در این مرحله باید تمام فعالیت هایی که در درون یک سازمان دولتی صورت می گیرد اعم از نامه نگاری ها ، ارتباطات بخشها و … بر روی وب منتقل شود. گام پنجم که آخرین و پیشرفته ترین مرحله از این چارچوب می باشد گسترش دموکراسی است. این مرحله امکان مشارکت شهروندان در فرایندهای دولتی را از طریق وب مهیا می کند. بنابراین رای گیری الکترونیکی در این مرحله از فرایند توسعه دولت الکترونیک دخیل است و شکل می گیرد.

نظریه های عمومی در مسیر تطبیق و پذیرش فناوری

منظور از پذیرش فناوری، تمایل کاربران برای استفاده از آن است. همانطور که قبلا هم ذکر شد، تکنولوژی باعث ایجاد تغییر می شود، حال اگر شهروندان و کاربران در برابر این تغییرات مقاومتی از خود نشان ندهند و استفاده از آن را به استفاده از روش های سنتی ترجیح دهند می گوییم که آن فناوری مورد پذیرش قرار گرفته است ( Hendrik et al , 1984 ) .

تئوری هایی که در این رابطه مرور خواهیم کرد عبارتند از : گسترش نوآوری ها^[۱۷] ، الگوهای پذیرش فناوری^[۱۸] و نظریه اعتماد^[۱۹] . در ادامه هرکدام از این رویکردها و تئوری ها را با جزئیات بیشتری بررسی خواهیم کرد و نحوه کاربرد آنها را مطالعه می کنیم.

•  

• • 1. گسترش نوآوری

یکی از تئوری های مفهوم تطبیق و پذیرش فناوری، تئوری گسترش نوآوری است. این تئوری به بررسی چگونگی ، چرایی و نرخ گسترش ایده ها و فناوری های جدید در جامعه می پردازد. هرچند مفهوم گسترش نوآوری در قرن نوزدهم مطرح شده بود اما این مفهوم با مطالعاتی که توسط راجرز^[۲۰] روی پانصد مورد مختلف انجام گرفت به یک نظریه قوی تبدیل شد.

راجرز (۱۹۹۵) تئوری گسترش نوآوری را اینگونه تعریف می کند: “شناسایی چگونگی گسترش و عمومیت پیدا کردن یک پدیده جدید در طول زمان در یک جامعه “. او بیان می کند که ” یک نوآوری درواقع یک ایده یا عملی است که برای افراد تازگی داشته و قبلا با آن برخورد نکرده بودند ” ( Rogers,1995 ,p11 ) . او در مطالعات خود چهار فاکتور کلیدی که در فرایند گسترش نوآوری تاثیر گذار هستند را مشخص کرده است؛ این فاکتورها عبارتند از : ماهیت نوآوری ، نحوه انتقال اطلاعات درباره نوآوری از فردی به فرد دیگر، مدت زمانی که برای گسترش یک نوآوری نیاز است و در آخر جامعه ای که فناوری جدید در آن معرفی می شود. تحقیقاتی که در زمینه گسترش یک نوآوری انجام می گیرند تاثیر این چهار فاکتور بر یکدیگر و بر سایر فاکتورها را مورد بررسی قرار می دهند چرا که نسبت های متفاوت این فاکتورها باعث کاهش یا افزایش سرعت پذیرش در یک جامعه می شود ( Rogers,1995 ) .

راجرز گزینش کنندگان نوآوری ها را بر اساس میزان استقبالی که از نوآوری می کنند به پنج گروه تقسیم بندی کرده است؛ این تقسیم بندی را در شکل ۴٫۲ مشاهده می کنید. او بیان می کند که هرچه از زمان معرفی یک نوآوری سپری شود، گروه های جدید آن را مورد پذیرش قرار می دهند و بر این اساس افرادی را که در اولین فرصت خود را با نوآوری جدید منطبق می کنند در گروه ” نوآوران “^[۲۱] قرار میدهد و به همین ترتیب سایر گروه ها عبارتند از : اقتباس گران اولیه^[۲۲] ، اکثریت اولیه^[۲۳] ، اکثریت متاخر^[۲۴] و عقب ماندگان^[۲۵] .

شکل ‏۲‑۴: تقسیم بندی استقبال کنندگان ( ۱۹۹۵Rogers, )

در شکل ۴٫۲ ، نمودار تیره نشان دهنده فرایند استقبال گروه های پنج گانه از نوآوری می باشد. پس از اینکه همه گروه ها خود را با نوآوری تطبیق دادند ، سهم بازار به مرحله اشباع خود می رسد (نمودار روشنتر) .

همچنین راجرز استقبال جامعه از نوآوری را یک فرایند تصمیم گیری پنج مرحله ای می داند؛ این مراحل در شکل ۵٫۲ به تصویر کشیده شده است که نشان دهنده مراحل دانش، ترغیب ، تصمیم ، پیاده سازی و تایید می باشد . وقتی افراد از وجود یک نوآوری مطلع می شوند ( مرحله آگاهی ) سعی می کنند از ارزش تولید شده توسط آن مطلع شوند ( مرحله ترغیب ) ، پس تصمیم بر امتحان و پیاده سازی آن خواهند گرفت ( مرحله تصمیم و پیاده سازی ) و در نهایت نتیجه تصمیم خود را مورد بررسی قرار می دهند که آیا این نوآوری برای آنها کاربرد دارد یا خیر ( مرحله تایید ) ( Rogers,1995 ) .

شکل ‏۲‑۵: فرایند تصمیم گیری پذیرش نوآوری (۱۹۹۵ Rogers, )

نظریه گسترش نوآوری راجرز یکی از مفیدترین نظریه ها در سنجش میزان استقبال از یک تکنولوژی جدید است و تفاوت در نتایج بدست آمده از این نظریه بیانگر این نکته است که بعضی از افراد یا گروه ها یا جوامع مقاومت بیشتری در برابر تغییرات و نوآوری ها از خود نشان می دهند و بعضی دیگر به راحتی خود را با این نوآوری ها وفق می دهند. این تفاوت در میزان استقبال یکی از خصوصیات نوآوری ها در زمینه دولت الکترونیک هم می باشد؛ بعنوان مثال مقاومت در برابر پیاده سازی ارتباطات با دولت از طریق صفحات وب می تواند بیانگر تردید افراد نسبت به این روش جدید باشد ( Atif Igbal , 2010 ) .

تاکنون افراد زیادی از نظریه گسترش فناوری برای تشریح الگوی پذیرش و پیش بینی میزان موفقیت پیاده سازی یک ایده ، محصول یا فرایند جدید در زمینه های گوناگون اقتصادی ، بازاریابی ، جامعه شناسی ، پزشکی و سایر رشته ها استفاده کرده اند ( Brown,1981; Haygerstrand,1967 ) . مطالعه حاضر نیز برای بررسی و تحلیل دیدگاه و برداشت مردم از سیستم رای گیری آنلاین از این نظریه بهره خواهد برد چرا که تمایل اشخاص به استفاده از تکنولوژی به برداشت آنها از آن تکنولوژی وابسته است ( Agarwal and Prasad, 1998 ) .

•  

• • 1. مدل پذیرش فناوری

پس از آشنایی با ابعاد تئوری گسترش فناوری ، با رویکرد دومی که به تحلیل فرایند پذیرش و تطبیق تکنولوژی می پردازد آشنا می شویم. گرایش افراد برای استفاده از تکنولوژی های جدید در مدل پذیرش فناوری مورد بررسی قرار می گیرد ( Davis, 1989 ) . پذیرش فناوری مدلی است که بطور خاص به پیش بینی و بررسی گرایش افراد به تکنولوژی های جدید در زمینه رایانه می پردازد ( Hu et al , 1999 ) .

شکل ‏۲‑۶: مدل پذیرش فناوری (۱۹۸۹ Davis , )

مدل پذیرش فناوری که در شکل ۶٫۲ نشان داده شده است به این نکته اشاره می کند که نگرش افراد نسبت به مواردی چون سهولت بکارگیری یک سیستم^[۲۶] و مزایای آن نسبت به سیستم قبلی^[۲۷] روی گرایش آنها برای استفاده از سیستم های جدید مثل انتخابات آنلاین تاثیر گذار است ( Davis ,1989 ) بنابراین در این پژوهش از مدل پذیرش فناوری برای بررسی این نگرش ها استفاده کرده و میزان استفاده احتمالی شهروندان از سیستم انتخابات الکترونیکی را تخمین می زنیم. البته با توجه به اینکه هنوز رای گیری اینترنتی در کشور پیاده سازی نشده است، برای انجام این تخمین، در مرحله جمع آوری داده ها که بصورت پرسشنامه خواهد بود سوالاتی برای مشخص کردن میزان سهولت استفاده از اینترنت و مزایای استفاده از آن مطرح می شوند و در نهایت نتیجه بدست آمده را به مشارکت در رای گیری آنلاین تعمیم خواهیم داد.

•  

• • 1. تئوری اعتماد

رویکرد سومی که در مبحث پذیرش و تطبیق فناوری مورد بحث قرار می گیرد، نظریه اعتماد می باشد. اعتماد از دو بعد قابل تعریف است ( Driscoll, 1978 ) :

• تخمینی از وضعیت جاری
• رفتار و میل ذاتی در افراد

اعتماد یکی از جنبه های اساسی در تصمیم گیری ها است. برای مثال، اعتماد افراد به یک محصول یا خدمت در تصمیم آنها برای خرید و استفاده از آن بسیار موثر است ( Marvin s cohen, 1998 ) . تاکنون بارها از نظریه اعتماد در بررسی و تحقیق در زمینه تجارت الکترونیک استفاده شده است (Koufaris & Hampton, 2004 ; Tractinsky, 2000 ) ؛ وقتی شخصی در دامنه تجارت الکترونیک هنوز به حدی از اعتماد و اطمینان نرسیده باشد که بخواهد از آن استفاده کند، می تواند این فقدان اعتماد را بر جنبه های دیگر تکنولوژی نظیر دولت الکترونیک هم منتقل کند و وقتی اعتماد کافی نسبت به دولت الکترونیک در شخص بوجود نیاید، این امر باعث محدود شدن تمایل او برای استفاده از امکانات دولت الکترونیک خواهد شد.

از طرفی، طبق تحقیقات گذشته مشخص شده که کاهش اعتماد شهروندان به دولت با کاهش میزان مشارکت آنها در فعالیت های سیاسی رابطه مستقیم دارد ( Craig,1996 ; Hetherington,1999 ) پس برای اینکه از نظریه اعتماد در ارزیابی میزان مشارکت افراد در رای گیری سنتی و آنلاین استفاده کنیم، لازم است که میزان اعتماد آنها نسبت به دولت را مورد بررسی قرار دهیم. بنابراین به روشنی می توان به این قضیه پی برد که پذیرش و گسترش نوآوری هایی نظیر انتخابات آنلاین در زمینه دولت الکترونیک ، نیازمند وجود دو نوع از اعتماد در نزد شهروندان است؛ یکی اعتماد به تکنولوژی و سرویس های مبتنی بر آن و دیگری اعتماد به دولت و فعالیت ها و عملکردهای آن ( Carter & Belanger, 2005 ) .

از آنجا که رابطه میان اعتماد افراد به دولت و عملکرد آنها در فعالیت های سیاسی در یک جامعه کاملا پذیرفته شده و از اهمیت بالایی برخوردار است (Craig, 1996 )، واحد مطالعات انتخابات ملی آمریکا^[۲۸] در صدد برآمد تا مجموعه ای شامل پنج سوال اساسی که برای اندازه گیری جنبه های مختلف اعتماد مردم نسبت به دولت بکار می رود را ابداع و معرفی کند. سوالات این مجموعه عبارتند از :

آیا دولت در دوره خود اهداف بزرگی را دنبال می کند یا خیر؟

آیا دولت فعالیت های درست و با اولویت را انجام می دهد یا خیر؟

آیا دولت پس از انتخاب فعالیت درست، آنرا به درستی انجام می دهد یا خیر؟

آیا دولت در انجام امور صادقانه و عاقلانه عمل می کند یا خیر؟

آیا دولت درآمدهای مالیاتی خود را هدر می دهد یا خیر؟

در مطالعاتی که قبل از سال ۱۹۸۰ انجام گرفته ، Citrin ( 1974 ) و Miller (1974) از هر پنچ سوال برای ارزیابی میزان اعتماد افراد به دولت استفاده کرده اند اما از سال ۱۹۸۰ به بعد اکثر مطالعات با حذف سوال ” آیا دولت در انجام امور صادقانه و عاقلانه عمل می کند یا خیر؟ ” از یک استاندارد چهار سواله در مطالعات خود استفاده کرده اند و حتی بعضی از مطالعات فقط از دو یا سه نمونه از این سوالات استفاده کرده اند ( Hetherington,1999) . اما در این تحقیق بدلیل فرهنگ خاص مردم ایران نمیتوان سوالات در مورد دولت را به صراحت بیان کرد چرا که به دلایل مختلف ممکن است پاسخ های درست دریافت نشود. لذا با در نظر گرفتن این موارد پنج گانه، سوالات مربوط به اعتماد به دولت را بنحوی طراحی کردیم که هم به موضوع مربوط باشد و هم اینکه مخاطب آن را بعنوان یک سوال عادی در نظر بگیرد و از پاسخ گویی به آن طفره نرود.

فصل سوم

فرضیه های تحقیق و مدل مفهومی ارائه شده برای انتخابات اینترنتی

در این فصل فرضیات مورد تحقیق این مطالعه را مطرح کرده و رابطه آنها را با میزان مشارکت در انتخابات الکترونیکی بیان میکنیم. سپس مدلی منطقی از عوامل موثر بر مشارکت افراد در انتخابات اینترنتی و ارتباطشان با هم را نشان داده و آن را تشریح میکنیم. در فصل ششم یافته های تحقیق را روی مدل اعمال کرده و آن را نهایی میکنیم تا بعنوان نتیجه اصلی این تحقیق که شناسایی عوامل تاثیر گذار بر مشارکت افراد در انتخابات اینترنتی است معرفی شود .

1.  

فرضیات تحقیق

مجموعه فرضیات پنج گانه زیر در این تحقیق ارائه ، تحلیل و ارزیابی می شوند :

1. سن افراد در میزان تمایل آنها برای استفاده از روش الکترونیکی انتخابات تاثیر گذار است.
2. تجربه در امر استفاده از اینترنت یک عامل تاثیر گذار در انتخاب روش الکترونیکی برای شرکت در انتخابات است .
3. رای گیری اینترنتی باعث جذب افراد جدید و همچنین ترغیب افرادی که قبلا به روش سنتی در انتخابات شرکت میکردند به استفاده از روش جدید خواهد شد .
4. کسانی که به تکنولوژی های جدید اعتماد دارند و آن را مفید می دانند تمایل بیشتری به استفاده از انتخابات الکترونیک بجای روش های سنتی انتخابات دارند .
5. افرادی که از حس اعتماد خوبی نسبت به دولت برخوردار هستند کسانی هستند که می توان آنها را به استفاده از e-Voting ترغیب کرد.

فرضیاتی که در اینجا مطرح کرده ایم بر اساس تئوری هایی که در فصل دوم بیان شده اند تدوین گردیده اند؛ بنابراین برای پاسخ گویی به آنها لازم است در مرحله طراحی پرسشنامه از این تئوری ها کمک گرفته شده و سوالاتی طرح شوند که بتوانند نیاز تحلیل کننده را برآورده سازند و اطلاعات لازم را در اختیار او قرار دهند.

فاکتورهایی که در این فرضیات بکار گرفته شده اند از مهمترین عواملی هستند که در استفاده افراد از تکنولوژی تاثیر می گذارند ( John H.Strange, 2006 ) . هدف ما از ارزیابی این فرضیات مشخص کردن میزان تاثیر هریک از این فاکتورها و نوع تاثیر گذاری ( مثبت یا منفی ) آنها می باشد که می تواند اطلاعات مفیدی را برای بهبود و اجرای مدل مفهومی رای گیری الکترونیک دربر داشته باشد. همچنین می توان از این اطلاعات برای بهبود و اصلاح فرایند رای گیری سنتی نیز استفاده کرد .

فرضیه اول به رابطه بین سن افراد و تمایل آنها برای استفاده از تکنولوژی اشاره دارد. از آنجا که تمایل شهروندان بالای ۴۵ سال برای شرکت در انتخابات سنتی حدود دو برابر تمایل افراد ۲۵ ساله است ( Alvarez & Hall,2004 )، آیا در استفاده از تکنولوژی برای برگزاری انتخابات نیز این نسبت حفظ می شود یا ممکن است جوانترها تمایل بیشتری از خود نشان دهند؟ بنابراین میزان تاثیر عامل سن در تمایل افراد برای شرکت در انتخابات آنلاین به روشنی معلوم نیست. هدف ما در این تحقیق بررسی میزان تاثیر این عامل در کشور خودمان است.

فرضیه دوم به بررسی رابطه میان میزان استفاده از اینترنت و تکنولوژی های جدید و تمایل برای شرکت در انتخابات اینترنتی می پردازد. کاربرد اینترنت و فناوری های جدید برای فعالیت های عمومی امری است که به سن افراد وابستگی قابل ملاحظه ای دارد بطوری که افراد جوانتر علاقه بیشتری برای استفاده از آنها از خودشان نشان می دهند.

Schaupp and Carter ( 2005 ) در تحقیقات خود به این نتیجه دست یافتند که هرچه فرایند بکار رفته در رای گیری اینترنتی نزدیکتر به فرایند بکار رفته در سایت های تجارت الکترونیک طراحی شود، افرادی که قبلا تجربه استفاده از سایت های تجارت الکترونیک را داشته اند تمایل بیشتری برای شرکت در رای گیری اینترنتی خواهند داشت بنابراین در این تحقیق به بررسی این موضوع می پردازیم که آیا کشور ما هم از این قاعده پیروی می کند یا خیر. یعنی آیا در ایران هم هرچه تجربه افراد در استفاده از اینترنت بیشتر باشد ، تمایل بیشتری برای شرکت در رای گیری اینترنتی وجود خواهد داشت یا این عامل در ایران تاثیر چندانی ندارد؟

فرضیه سوم رابطه بین تجربه قبلی شرکت در انتخابات و تمایل برای امتحان شیوه الکترونیکی آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. این فرضیه بیان می کند که یک تجربه سیاسی مانند شرکت در انتخابات گذشته می تواند عامل ترغیب کننده برای مشارکت دوباره در آن موضوع سیاسی یا شرکت در فعالیت های سیاسی دیگر شود. بنابراین اگر کسی قبلا در انتخابات شرکت کرده باشد ممکن است تمایل بیشتری برای شرکت در یک رای گیری اینترنتی از خود نشان دهد.

فرضیه چهارم بررسی می کند که آیا میزان اعتماد افراد به تکنولوژی های جدید می تواند در تمایل آنها برای انتخاب روش اینترنتی برای شرکت در انتخابات تاثیر داشته باشد یا خیر ( Trust Theory ) . بار دیگر در Schaupp and Carter ( 2005 ) بیان می شود که نسبت میزان اعتماد افراد به تکنولوژی به تمایل آنها برای استفاده از آن یک نسبت مستقیم و مثبت است. همچنین Carter And Blanger (2005) اذعان دارند که اگر افراد نسبت به امنیت و قابلیت اعتماد یک تکنولوژی مردد باشند تمایل کمتری برای استفاده از خدمات ارائه شده از طریق آن تکنولوژی از خود نشان می دهند. در بررسی این فرضیه قصد داریم وضعیت موجود اعتماد به تکنولوژی را در کشور اندازه گیری کنیم و مراحل گسترش نوآوری را مورد بررسی قرار دهیم .

فرضیه پنجم که آخرین فرضیه ارائه شده است رابطه بین میزان اعتماد شهروندان به دولت و تمایل آنان برای شرکت در رای گیری و بخصوص استفاده از رای گیری آنلاین را مورد بررسی قرار می دهد (Trust Theory ) . تحقیقاتی که توسط Schaupp and Carter ( 2005 ) در این موضوع صورت گرفته مشخص می کند که هرچه مقبولیت دولت و حکومت نزد شهروندان بیشتر باشد تمایل آنها برای شرکت در رای گیری و همینطور استفاده از رای گیری اینترنتی بیشتر خواهد بود. در این تحقیق به بررسی این مسئله خواهیم پرداخت که آیا عدم اعتماد به دولت بر شرکت در انتخابات کشوری تاثیر خواهد داشت یا خیر و اگر تاثیر دارد میزان این تاثیر در مقایسه با عوامل دیگر چقدر است؟

مدل منطقی انتخابات اینترنتی

مدل مفهومی که در این تحقیق برای انتخابات اینترنتی معرفی شده است در شکل ۱٫۳ قابل مشاهده است. این مدل شامل هشت بخش می باشد که این هشت قسمت یا بخش نماینده ۲۲ متغیر مستقلی هستند که تاثیر آنها بر متغیر وابسته گرایش به مشارکت در انتخابات آنلاین مورد بررسی قرار گرفته است .

از آنجایی که بخش مربوط به ” پیچیدگی “، که بر اساس تئوری گسترش بیان شده مشابهت زیادی با بخش ” سهولت استفاده “، که بر اساس تئوری پذیرش تکنولوژی بیان شده دارد، در نتیجه این دو بخش را همسو و تقریبا یکسان در نظر می گیریم و بطور کلی این مدل از هفت بخش یا گروه متفاوت تشکیل خواهد شد.

اجزای این مدل در بخش بعدی مورد بررسی قرار گرفته است:

شکل ‏۳‑۱: مدل منطقی انتخابات الکترونیک

تشریح مدل

مدل ارائه شده شامل هشت بخش بعنوان متغیر مستقل و یک متغیر وابسته می باشد. در این بین چهار بخش قابلیت تطبیق، سودمندی، دیدگاه اجتماعی و پیچیدگی با توجه به تئوری گسترش فناوری استخراج و در مدل جای داده شدند . قابلیت تطبیق بعنوان معیاری برای سازگاری یک فناوری یا تکنولوژی با نیازها ، تجارب گذشته و باورهای کاربران آن تکنولوژی می باشد ( Rogers,1995) . این متغیر در این مدل قرار داده شده تا میزان سازگاری انتخابات اینترنتی با سبک زندگی مردم سنجیده شود و مشخص شود که این تکنولوژی تا چه حد می تواند برای مردم هنجار شود بطوری که مانند سایر تکنولوژی هایی که مردم هر روز از آنها استفاده می کنند در زندگی آنها نقش بازی کند و اینکه تا چه حد روش اینترنتی مشارکت در انتخابات در زندگی آنها اهمیت دارد .

سودمندی، معیاری برای اندازه گیری برتری و بهتر بودن روش فعلی نسبت به روش قبل است (Rogers,1995 ) . یکی از جنبه های سودمندی ، مفید واقع شدن یک تکنولوژی در صرفه جویی در زمان و مکان و بهبود کارایی است. در مورد انتخابات اینترنتی ، سودمندی به این منظور خواهد بود که این روش تا چه حد توانسته محدودیت های زمانی و مکانی رابر طرف کرده و باعث صرفه جویی شود ؟

مفهوم دیدگاه اجتماعی به این معنی است که افراد پس از استفاده از یک تکنولوژی جدید، چه جایگاهی برای خود متصور هستند. آیا خود را تحسین میکنند؟ آیا احساس می کنند مورد توجه دیگران قرار گرفته اند و دیگران آنها را از نظر هوش و مدرنیته در جایگاه خوبی می بینند؟ (Schaupp & Carter,2005) .

اما آخرین بخشی که بواسطه تئوری گسترش فناوری در این مدل گنجانده شده است متغیر پیچیدگی است. پیچیدگی معیاری برای اندازه گیری میزان تلاش مورد نیاز در یک فرایند برای انجام یک فعالیت تعریف می شود و اینکه استفاده از یک سیستم تا چه حد سهل یا سخت خواهد بود (Davis,1989) . در مورد انتخابات اینترنتی مفهوم پیچیدگی مشخصه هایی دارد که شامل توانایی درک وب سایت و ارتباط با آن و انجام اهداف مربوط به جمع آوری اطلاعات کاندیداها، مناظره کاربران با هم و سر انجام ارسال رای به سیستم انتخابات آنلاین خواهد بود .بعنوان مثال ، اگر دسترسی به یک سیستم آنلاین و استفاده از آن سخت باشد یا اگر طراحی سایت مربوطه بنحوی باشد که کاربران نتوانند به راحتی آن را پیمایش کرده و اطلاعات مورد نیاز خود را از آن کسب کنند، چنین سایتی کمتر مورد توجه و رغبت قرار خواهد گرفت چرا که چنین سایت هایی در گروه سایتهای با پیچیدگی بالا قرار خواهند گرفت و به همین خاطر است که یکی از اصول طراحی سیستم های آنلاین این است که طراحی آنها بگونه ای باشد که هر فردی با هر سطحی از دانش نسبت به این سیستمها بتواند از آن بهره مند شود.

در ادامه تشریح مدل مفهومی به توضیح دو بخش سهولت استفاده و گرایش به استفاده می پردازیم. این دو بخش با توجه به تئوری پذیرش تکنولوژی در این مدل گنجانده شده اند.

سهولت استفاده معیاری است برای اندازه گیری این مسئله که استفاده از یک سیستم تا چه حد راحت و بدون دردسر است ( Davis,1989 ) . البته این بخش با بخش پیچیدگی از تئوری گسترش مشابهت زیادی دارد که توضیح آن در قسمت قبل ارائه شد.

گرایش به استفاده معیاری برای سنجش میزان تمایل افراد به استفاده از تکنولوژی های جدید تعریف میشود. در این بخش بررسی می شود که گرایش به کدامیک از روش های سنتی یا جدید بر دیگری غلبه میکند. آیا مردم در استفاده از تکنولوژی های جدید دیدی محافظه کارانه دارند و کمتر به آن رغبت نشان میدهند یا برعکس، با معرفی روشی جدید و مدرن تر نسبت به روش قبلی مردم به روش جدید سوق پیدا میکنند؟

در ادامه به تشریح دو متغیری که با توجه به تئوری اعتماد در این مدل جای داده شده اند خواهیم پرداخت ؛ دو متغیری که عبارتند از : ۱- اعتماد به تکنولوژی و ۲- اعتماد به دولت .

اعتماد به تکنولوژی معیاری برای اطمینان کاربران اینترنت از حفظ حریم شخصی آنها در محیط آنلاین و همچنین امنیت اطلاعات و داده های مبادله شده در سطح اینترنت و ثبات اینترنت خواهد بود (Toregas,2001 ) . از آنجا که در یک سیستم انتخابات آنلاین اطلاعات مهمی منتقل میشود اگر مسئولان نتوانند امنیت آن را تضمین کنند ، مسلما هیچ رغبتی برای استفاده از آن وجود نخواهد داشت.

پیرامون اعتماد به دولت در فصلهای قبل بحث کردیم ولی نیاز است مواردی را که به انتخابات اینترنتی مربوط می شود را نیز توضیح دهیم. اعتماد به دولت از دو جنبه قابل ملاحظه است؛ ابتدا از نظر پیاده سازی سیستم های انتخابات آنلاین و دوم از نظر نتیجه انتخابات. در منظر اول، اعتماد به دولت معیاری برای سنجش میزان اعتماد مردم نسبت به افرادی از داخل یا خارج دولت که در پیاده سازی این سیستم ها نقش دارند می باشد. اینکه آیا این سیستم ها به نحوی طراحی و پیاده سازی و نگهداری می شوند که کسی نتواند در فرایند آن دخالت کرده و باعث از بین رفتن آرا یا تغییر در تعداد آرا شود. اما از منظر نتیجه انتخابات نیز این نگرانی وجود دارد که آیا رای من در نتیجه انتخابات محاسبه خواهد شد؟ آیا اطمینانی وجود دارد که رای من مورد شمارش قرار بگیرد یا خیر؟ آیا مشارکت من به این روش از تاثیر من در نتیجه انتخابات نمی کاهد ؟ مثلا اگر کسی بتواند با بهره گرفتن از روش آنلاین بیشتر از یکبار در انتخابات شرکت کند یا شخصی هم بصورت آنلاین رای خود را اعلام کند و هم بصورت سنتی مشارکت داشته باشد، در این حالت ها از تاثیر افراد دیگر در نتیجه انتخابات کاسته خواهد شد .

فصل چهارم

روش و متدولوژی تحقیق

در این فصل پیرامون جامعه آماری و ابزار جمع آوری داده توضیحاتی ارائه خواهیم کرد و در ادامه روش جمع آوری داده و متدولوژی تحلیل آنها را بیان می کنیم؛ در نهایت اطلاعاتی از اعتبار سنجی و قابلیت اتکای مدل و بخش های مختلف آن ارائه خواهیم کرد.

1.  

جامعه آماری و ابزار جمع آوری داده

همانطور که در فصلهای قبل گفته شد، برای جمع آوری داده مورد نیاز این تحقیق از پرسشنامه های آنلاین و دستی که بین مردم توزیع شد استفاده کردیم.پرسشنامه طراحی شده ابتدا بین افراد محدود با سطوح علمی و کاری مختلف توزیع شد تا نظرات خود را درباره قابل درک بودن و روشن بودن بخش های مختلف آن و سوالاتی که مطرح شده بودند اعلام کنند. در این مرحله بعضی از سوالات حذف و بعضی دیگر تغییر داده شدند تا منظور سوال را بخوبی منتقل کنند. پس از اینکه مرحله اصلاح و ویرایش سوال به اتمام رسید، پرسشنامه اصلی در دو نسخه آنلاین و دستی آماده شد. برای توزیع پرسشنامه آنلاین سایتی به آدرس www.evoting.ir طراحی شد که دقیقا مشابه نسخه دستی آن بود. پس از طراحی و آماده سازی سایت، به دو صورت آدرس آن را اطلاع رسانی کردیم. در روش اول از سایت های پربازدید، گروه های مجازی دانشگاه ها ، سایت های اجتماعی و سایت های آگهی برای دعوت افراد به مشارکت در نظرسنجی استفاده شد اما از آنجا که می بایست افراد بیشتری در جریان این نظر سنجی قرار می گرفتند تصمیم گرفته شد تراکت هایی چاپ کرده و آدرس سایت و توضیحی مختصر از هدف انجام کار را در آن نوشته و در سطح شهر تهران و رشت توزیع گردند. در نتیجه افرادی استخدام شدند تا توزیع این تراکتها در سطح شهر را به انجام برسانند. پخش تراکت تاثیر خوبی بر مشارکت افراد داشت چرا که تا چند روز پس از پخش تراکت تعداد بازدید از سایت نظرسنجی افزایش می یافت. پخش تراکت در چند مرحله انجام شد و پس از هر مرحله تعداد بازدید ها اضافه می شدند. همچنین با بررسی بانک داده معلوم شد که اکثر کسانی که به سایت وارد شده اند پرسشنامه را تکمیل و ثبت کرده اند. اما در کنار تبلیغ و توزیع نسخه الکترونیک ، نسخه دستی پرسشنامه هم به تعداد یکصد عدد چاپ و در اماکنی مانند مساجد، فضاهای سبز، پاساژها و بین آشنایان توزیع شد و پس از تکمیل باز پس گرفته شد. البته به دلیل اینکه پرسشنامه دستی بین افرادی توزیع می شد که کمتر به اینترنت و کامپیوتر دسترسی داشتند، در نتیجه بسیاری از آنها موضوع را در حیطه معلومات خود نمی دیدند و بدون اینکه آن را تکمیل کنند تحویل می دادند که این قضیه یکی از مشکلات بزرگی است که تحقیقات پیرامون موضوعات جدید و مدرن با آن دست و پنجه نرم می کنند. در نتیجه پرسشنامه هایی که بدون پاسخ تحویل گرفته می شد بین افراد دیگری توزیع می گردید به همین خاطر مرحله جمع آوری داده چیزی حدود دو ماه و نیم بطول انجامید تا اینکه تعداد رکورد های جمع آوری شده به حد قابل قبولی رسید و مرحله تحلیل آنها آغاز گردید.

همانطور که ذکر شد، پرسشنامه آماده شده را ابتدا مورد سنجش قرار دادیم و با توزیع محدود و آزمایشی ، شفاف بودن سوالات را مورد بررسی قرار دادیم؛ در این بین تعدادی از سوالات با تغییر مواجه شدند و بعضی دیگر حذف گردیدند. از جمله سوالاتی که مورد تغییر قرار گرفتند سوالات مطرح شده در بخش دیدگاه اجتماعی و اعتماد به دولت بود چرا که افرادی که پرسشنامه را مورد تحلیل قرار داده بودند پیشنهاد اصلاح آنها را ارائه کردند و این اصلاحات اعمال گردیدند. همچنین این پیشنهاد مطرح شد که برای بعضی از سوالات مثالهایی ذکر شود . یکی از سوالاتی که به ظن تحلیلگران به مثال نیاز داشت سوال مربوط به استفاده از خدمات دولت الکترونیک بود چراکه اکثر مطالعه کنندگان از عدم آشنایی خود و افراد دیگر با خدمات دولت الکترونیک گفته و ابراز داشتند که باید نمونه های دولت الکترونیک هم در این سوال ذکر شود.

پرسشنامه نهایی در پیوست قابل مشاهده است. این پرسشنامه شامل ۴۵ سوال است و تکمیل آن چیزی حدود پانزده دقیقه زمان نیاز دارد. برای اینکه سوالات گام به گام بوده و سوالات با موضوع مشابه در کنار هم قرار بگیرند، پرسشنامه در ۱۰ بخش مجزا پیاده سازی گردیدکه این بخش ها عبارتند از :

• بخش مربوط به اطلاعات هویتی ( سوالات ۱ تا ۵)
• بخش مربوط به فعالیت انتخاباتی ( سوالات ۶ تا ۱۰ )
• بخش مربوط به تجربه تکنولوژیکی ( سوالات ۱۱ تا ۲۰ )
• بخش مربوط به سودمندی ( سوالات ۲۱ تا ۲۵ )
• بخش مربوط به اعتماد به تکنولوژی و اینترنت ( سوالات ۲۶ تا ۳۰ )
• بخش مربوط به گرایش به استفاده ( سوالات ۳۱ تا ۳۲ )
• بخش مربوط به قابلیت تطبیق ( سوالات ۳۳ تا ۳۵ )
• بخش مربوط به پیچیدگی ( سوالات ۳۶ تا ۳۸ )
• بخش اعتماد به دولت ( سوالات ۳۹ تا ۴۲ )
• بخش مربوط به دیدگاه اجتماعی درباره انتخابات الکترونیکی ( سوالات ۴۳ تا ۴۵ )

البته بعضی از بخشها ظرفیت سوالات بیشتری داشتند اما به دلیل اینکه بالا رفتن تعداد سوالات باعث عدم رغبت پرسش شونده نسبت به تکمیل پرسشنامه خواهد شد ، در نتیجه از طرح سوالات غیر ضروری صرف نظر شد . همچنین برای سهولت پاسخ گویی و صرفه جویی در وقت پاسخگو، تلاش شد که اکثر سوالات با استاندارد لیکرت مطرح شوند و برای سوالاتی هم که لیکرت جوابگو نبود از گزینه های آماده برای انتخاب توسط پرسش شونده استفاده کردیم. در فصل اول پایان نامه سوالاتی را که سازمان مطالعات انتخابات آمریکا بعنوان استاندارد و برای سنجش میزان اعتماد به دولت تدوین کرده بود را معرفی کردیم اما در مرحله طراحی پرسشنامه مشخص شد که این سوالات برای مطرح شدن در جامعه ایرانی مطلوب نیست و نیاز به بومی سازی دارند؛ در نتیجه برای استفاده از این استاندارد سوالات جدیدی طرح شدند که ارتباط بیشتری هم با موضوع مورد مطالعه داشته باشند .

تحلیل داده

پس از به پایان رسیدن مرحله توزیع پرسشنامه ، به تحلیل داده های جمع آوری شده پرداخته و سعی می کنیم آنها را برای بدست آوردن یک نتیجه معتبر آماده سازی کنیم. اهدافی که در این بخش بدنبال آنها هستیم عبارتند از : ارائه آمارهای توصیفی روی داده های جمع آوری شده، اعتبارسنجی داده ها و اطمینان از صحت و هماهنگی آنها بایکدیگر از طریق آنالیزهای اعتباری، آزمایش فرضیه ها و ارائه گزارشی از نتایج بدست آمده از آزمون فرضیه ها ( SPSS Statistics 17.0 brief Guide ) .

اعتبار سنجی و قابلیت اتکا^[۲۹]

برای مطالعاتی که از یکی از ابزارهای جمع آوری اطلاعات استفاده می کنند میزان اعتبار و قابلیت اتکای آن ابزار امری حیاتی به حساب می آید . طبق تعریف ، اعتبارسنجی به این معناست که آیا رابطه بین متغیر های مستقل و متغیر وابسته به درستی تعریف شده است ؟ آیا اطلاعاتی که بر اساس متغیر مستقل جمع آوری شده نتیجه ی درست را نسبت به متغیر وابسته نشان خواهد داد یا خیر؟ آیا نتیجه ای که بدست آمده نظر همه اقشار جامعه را شامل میشود یا یک جانبه به مسئله پرداخته است؟

اما قابلیت اتکا به این معنی است که اگر از یک ابزار جمع آوری اطلاعات در شرایط مساوی و در زمان های متفاوت برای جمع آوری استفاده شود ، آیا نتیجه آنها مشابه خواهد بود یا خیر ؟ برای این مطالعه ، از آنجا که سوالات مطروحه بر پایه تئوری های پیش گفته طرح شدند و قسمتی از سوالات از مدل های دولت الکترونیک موجود استخراج شدند ، به نظر می رسد که از اعتبار و قابلیت اتکای خوبی برخوردار باشند. علاوه بر این، در مرحله تحلیل نیز با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و انجام آزمون کرونباخ آلفا میزان اعتبار و قابلیت اتکا سنجیده شده و تست می شوند .

فصل پنجم

آنالیز داده ها

در این فصل به تحلیل داده های جمع آوری شده توسط پرسشنامه و جمع بندی نتایج بدست آمده خواهیم پرداخت. تحلیل داده ها شامل تحلیل های توصیفی، تحلیل پایایی داده های جمع آوری شده و اطمینان از غیر تصادفی بودن پاسخها، تحلیل میزان اهمیت فاکتورهای مختلف در گرایش افراد برای شرکت در رای گیری اینترنتی بر اساس داده ها ی جمع آوری شده و بررسی و آزمون فرضیه هایی که مطرح شده بودند خواهد بود.

1.  

تحلیل توصیفی

پس از پایان یافتن فرایند جمع آوری داده ها ، پاسخ های دریافتی از پرسشنامه های آنلاین و دستی باهم تجمیع شده و وارد نرم افزار SPSS شدند تا تحلیل های اولیه روی آنها صورت بگیرد؛ در مجموع ۳۸۵ نفر از جوامع مختلف آماری در جمع آوری اطلاعات مشارکت داشتند که بنظر میرسد این تعداد برای انجام مرحله تحلیل کافی باشد چرا که تعداد واجدین شرکت در انتخابات در سال ۹۱ به چهل میلیون نفر رسیده است (خبرگزاری فارس، ۱۳۹۱) و با بهره گرفتن از فرمول کوکران با درصد خطای استاندار پنج درصد، حجم نمونه مورد نیاز برای جمع آوری داده ۳۸۵ خواهد بود ؛ اما از ۳۸۵ پاسخ دریافت شده، ۴۱ پاسخ دارای بیشتر از دو قلم داده ناقص بودند و برای اینکه به نتیجه تحلیل خدشه ای وارد نشود آنها را حذف کرده و تحلیل را با ۳۴۴ پاسخی که با دقت خوبی تکمیل شده بودند شروع کردیم. البته تعدادی از پاسخهای پذیرفته شده دارای یک یا دو سوال بی پاسخ بودند که با کمک نرم افزار SPSS و روش Linear Trend at Point جایگزین شدند تا بتوان گویه ها را محاسبه^[۳۰] کرد و متغیر های مورد نیاز در تحلیل فرضیه ها را بدست آوریم.

پس از ورود داده ها به نرم افزار و کدبندی متغیر ها، اولین کاری که انجام شد تولید متغیر هایی بود که باید در طول تحلیل مورد استفاده قرار میگرفتند. برای بدست آوردن این متغیر ها گویه هایی که در هر بخش از پرسشنامه مورد سوال واقع شده بودند را با هم جمع^[۳۱] کرده و با نام همان بخش ذخیره کردیم که در مجموع ۸ متغیر جدید تولید شد.

سپس نرمالیتی و یکنواختی این ۸ متغیر را با بهره گرفتن از روش نمودار پراکندگی^[۳۲] روی نمودار آوردیم. نمودار پراکندگی این ۸ متغیر در پیوست در بخش انتهایی پایان نامه قابل مشاهده می باشد. پس از اطمینان از یکنواختی داده ها ( با توجه به حجم پاسخ های دریافتی ) ، نوبت به تحلیل آماری^[۳۳] و توصیفی^[۳۴] میرسد که خلاصه نتایج آن را در پاراگراف های بعدی توضیح داده ایم.

سابقه کار با رایانه

درآمد

سابقه کار

تحصیلات

سن

جنسیت

بیشتر از ۱۰ سال

حداقل یک سال

شش میلیون

کمتر از ۲ میلیون

حداقل ۶ سال

کمتر از یک سال

فوق لیسانس

لیسانس

دیپلم و فوق دیپلم

۳۰ به بالا

۱۸ الی ۲۴

مرد

زن

۴۸%

۹۹%

۱۳%

۶۲%

۲۱%

۳۷%

۲۱%

۵۴%

۲۰%

۱۶%

۳۲%

۶۳%

۳۷%

جدول ‏۵‑۱: خلاصه آمار توصیفی بدست آمده

با توجه به جدول ۵٫۱ ، از ۳۴۴ پاسخ قابل قبولی که مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت، ۳۷ درصد مربوط به زنان بود و ۶۳ درصد را مردان ارائه کرده بودند. ۳۲ درصد از پاسخ دهندگان سن خود را بین ۱۸ تا ۲۴ سال و ۱۶ درصد خود را ۳۰ سال به بالا معرفی کرده و میانگین سنی شرکت کنندگان نیز ۲۷ سال بود. ۵۴ درصد از شرکت کنندگان میزان تحصیلات خود را لیسانس و ۲۱ درصد آخرین مدرک تحصیلی دریافتی خود را مدرک فوق لیسانس انتخاب کرده بودند ضمن اینکه ۲۰ درصد هم سطح تحصیلات خود را دیپلم یا فوق دیپلم اظهار کرده بودند.

۳۷ درصد از پاسخ دهندگان دارای کمتر از یک سال سابقه کار تمام وقت بودند در حالی که ۲۱ درصد اذعان داشتند که حداقل ۶ سال است که کار تمام وقت انجام می دهند. از نظر درآمد سالیانه نیز، ۶۲٫۵ درصد از شرکت کنندگان درآمد خود را کمتر از دو میلیون تومان در سال و ۱۳٫۲ درصد درآمد خود را شش میلیون اعلام کردند .

و اما در مورد سابقه کار با رایانه، همه شرکت کنندگان ( بغیر از ۲ نفر ) اعلام کردند حداقل یک سال است که از رایانه استفاده می کنند و این در حالی است که ۴۸٫۶ درصد از آنها دارای سابقه ای ده ساله یا بیشتر در استفاده از رایانه هستند.

۶٫۳ درصد اعلام کردند که تاکنون از سرویس های اینترنتی نظیر ایمیل استفاده نکرده اند و در پاسخ به سوال مکان دسترسی راحت به اینترنت، همه شرکت کنندگان حداقل یک مکان را بعنوان جواب انتخاب کرده بودند.

۱۵٫۳ درصد از افرادی که در نظرسنجی شرکت کرده بودند بیان کردند که چندین بار در هفته از ایمیل استفاده می کنند و ۲۵ درصد از کل شرکت کنندگان به همین میزان از شبکه های اجتماعی بازدید میکنند و ۲۲٫۲ درصد نیز بیان کردند که چندین بار در هفته از پیام رسان بهره میگیرند. علاوه بر استفاده از ایمیل و پیام رسان، ۴٫۹ درصد از پاسخ دهندگان میزان استفاده از اینترنت برای خرید کالا و خدمات را چندبار در ماه انتخاب کردند در حالی که ۴۳٫۱ درصد از کل شرکت کنندگان اعلام کردند که هرگز از خدمات دولت الکترونیک و خرید الکترونیک استفاده نکرده اند.

از نظر گرایش سیاسی ، ۴٫۹ درصد اعلام کردند که دارای گرایش محافظه کار هستند و ۱۲٫۵ درصد گزینه اصلاح طلب و ۲۳٫۶ درصد گزینه مستقل را انتخاب کردند ضمن اینکه ۳۹٫۶ درصد از شرکت کنندگان بدون ارائه پاسخ از آن عبور کردند.

۵۴٫۲ درصد از شرکت کنندگان طی یکسال اخیر در یکی از انتخابات دولتی شرکت کرده بودند ضمن اینکه ۴٫۹ درصد از آنها اعلام کردند که تاکنون رای نداده اند. همچنین ۴۲٫۴ درصد از کل شرکت کنندگان در یکی از انواع رای گیری راه دور شرکت داشته اند.

تحلیل پایایی پرسشنامه و قابلیت اعتماد داده ها

در این تحقیق، پایایی پرسشنامه را با بهره گیری از آزمون آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار دادیم و نتیجه آزمون در جدول ۱٫۵ قابل مشاهده است. در این جدول مواردی که دارای مقادیر بیشتر از ۰٫۷۰ در ستون پایایی هستند آزمون را با موفقیت پشت سر گذاشته اند و می توان امیدوار بود که داده های مربوطه تصادفی نبوده و اگر تحقیق را دوباره و با شرایط یکسان به انجام برسانیم، به نتایج مشابهی دست خواهیم یافت.

پایایی	شماره سوالات	تعداد سوالات	بخش
.,۶۲۶ *	۱۱,۱۳,۱۴,۱۵,۱۶,۱۷,۱۸,۱۹,۲۰	۹	تجربه تکنولوژیکی
۰٫۸۰۸	۲۱,۲۲,۲۳,۲۴	۴	سودمندی
۰٫۸۲۴	۲۶,۲۷,۲۸,۲۹	۴	اعتماد به تکنولوژی و اینترنت
۰٫۷۲۸	۳۱,۳۲	۲	گرایش به استفاده
۰٫۶۸۹ **	۳۳,۳۴,۳۵	۳	قابلیت تطبیق
۰٫۷۸۶	۳۶,۳۷,۳۸	۳	پیچیدگی
۰٫۸۴۱	۳۹,۴۰,۴۱	۳	اعتماد به دولت
۰٫۸۹۱	۴۳,۴۴,۴۵	۳	دیدگاه اجتماعی درباره انتخابات

* با حذف سوال ۱۶ یا ۱۷ میتوان به اعتباری بالای ۰٫۷ دست یافت که پایایی پرسشنامه را در این مورد اثبات می کند

** با حذف سوال ۳۴ اعتبار این متغیر به .۷۶۸ ارتقا پیدا می کند

جدول ‏۵‑۲: بررسی اعتبار پرسشنامه با بهره گرفتن از آزمون آلفا

همانطور که در جدول ۱٫۵ مشاهده میشود ، دو بخش از بخشهای هشت گانه مقادیری کمتر از ۰٫۷ دریافت کرده اند؛ این دو بخش شامل سوالاتی هستند که برای سنجش تجربه تکنولوژیکی و قابلیت تطبیق مطرح شده بودند. البته در هر دو مورد با حذف سوالاتی می توان به اطمینان بالای ۰٫۷ دست یافت .

آزمون همبستگی متغیر ها

برای انجام تحلیل همبستگی بین متغیرها از آزمون همبستگی پیرسون^[۳۵] استفاده کرده ایم . در فرایند انجام آزمون گرایش مشارکت در انتخابات اینترنتی را بعنوان متغیر وابسته و متغیرهای هشت گانه را بعنوان متغیر مستقل در نظر گرفته ایم. اگر به جدول ۲٫۵ توجه کنیم می بینیم که متغیر تجربه تکنولوژیکی با ضریب همبستگی ۰٫۳۲۴ کمترین میزان همبستگی با متغیر مشارکت را داراست که این نتیجه با نتیجه بدست آمده در تحلیل فرضیه دوم سازگار است. پس از متغیر تجربه تکنولوژیکی، گرایش به استفاده و اعتماد به دولت کم تاثیرترین متغیرها در ترغیب افراد برای شرکت در رای گیری اینترنتی هستند.

		در صورت فراهم شدن امکان انتخابات اینترنتی، از آن استفاده خواهم کرد
دیدگاه اجتماعی	Pearson Correlation	.۶۵۰
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
یچیدگی	Pearson Correlation	.۷۱۸
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
اعتماد به دولت	Pearson Correlation	.۴۴۴
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
قابلیت تطبیق	Pearson Correlation	.۸۰۳
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
گرایش به استفاده	Pearson Correlation	.۵۸۴
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
اعتماد به تکنولوژی	Pearson Correlation	.۶۹۶
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
سودمندی	Pearson Correlation	.۷۶۳
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰
تجربه تکنولوژیکی	Pearson Correlation	.۳۲۴
	Sig. (2-tailed)	.۰۰۰

جدول ‏۵‑۳: آزمون ضریب همبستگی

تحلیل و تست فرضیه ها

بررسی فرضیه ها با انجام آزمون رگرسیون چندگانه با سطح معناداری ۹۵% روی داده های بدست آمده صورت خواهد گرفت. همانطور که از پیوست مربوط به نمودار پراکنش^[۳۶] بر می آید، این مدل از نظر یکنواختی و پراکندگی و همبستگی مشکل چندانی ندارد و میتوان به آن اعتماد کرد. نتایج بدست آمده از بررسی فرضیه های اول تا پنجم در جدول ۵٫۳ نشان داده شده است.

فرضیه	متغیر	F-Value	Significant	مورد قبول
۱	رابطه سن با مشارکت	۲٫۴۳۰	۰٫۱۱۲	خیر
۲	تجربه تکنولوژیکی	۴۰٫۲۱۵	۰٫۰۰۰	بله
۳	سابقه شرکت در انتخابات	۴٫۴۹۹	۰٫۰۰۴	بله
۴	اعتماد به تکنولوژی	۳۲۰٫۵۰۴	۰٫۰۰۰	بله
	خوشبینی به امنیت اطلاعات	۵٫۰۱۷	۰٫۰۰۰	بله
	اعتماد کامل به محیط اینترنت	۱٫۸۴۲	۰٫۰۶۷	خیر
	احساس راحتی بخاطر اعتماد	۶٫۰۰۶	۰٫۰۰۰	بله
	ثبات و در دسترس بودن	۱٫۸۹۶	۰٫۰۵۹	خیر
۵	اعتماد به دولت	۸۳٫۷۵۴	۰٫۰۰۰	بله

جدول ‏۵‑۴ : خلاصه تحلیلی فرضیه ها

•  

• • 1. فرضیه اول

” سن افراد در میزان تمایل آنها برای استفاده از روش الکترونیکی انتخابات تاثیر گذار است. “

نتایج بررسی های آماری بین دو متغیر سن و گرایش به مشارکت در رای گیری اینترنتی ، نشانگر آن است که میانگین نمره گرایش کسانی که سنشان بین ۱۸ تا ۲۴ است ۹۸ واحد ، افراد با سن بین ۲۵ تا ۳۰ سال ۱۰۰ واحد، افراد ۳۱ تا ۳۹ ساله ۹۷ واحد و افراد بالاتر از ۴۰ سال ۱۰۴ واحد است.

اما آزمون تحلیل واریانس یکطرفه در این مورد معنادار نشده است (۰٫۱۱۲s=) و این نشان دهنده این واقعیت است که سن نمی تواند عاملی برای ترغیب افراد برای شرکت در رای گیری اینترنتی باشد؛ البته با توجه به جدول مقایسه سنین مختلف مشاهده می شود که سنین ۴۰ سال و بالاتر و ۲۵ سال تا ۳۰ سال نسبت به باقی سنین تمایل بیشتری برای مشارکت داشته اند اما این میزان معناداری نشان دهنده این امر است که این ارتباط به احتمال زیاد حاصل تصادف بوده و ممکن است صحت نداشته باشد یا اینکه متغیر های دیگر بر این آزمون تاثیر گذاشته باشند .

•  

• • 1. فرضیه دوم

“تجربه در امر استفاده از اینترنت یک عامل تاثیر گذار در انتخاب روش الکترونیکی برای شرکت در انتخابات است؛”

در بررسی روابط آماری فرضیات مختلف تحقیق ، متغیرها بصورت دو به دو مورد تحلیل قرار گرفتند. حال برای مطالعه تاثیر متغیر تجربه تکنولوژیکی بر گرایش مشارکت در انتخابات اینترنتی از تحلیل رگرسیون خطی استفاده کرده ایم. نتایج حاصل بیانگر آن است که تجربه تکنولوژیکی همبستگی نسبتا پایینی با متغیر مشارکت دارد (R=0.324) که این مقدار وابستگی با میزان S=0.000 معنادار شده است. در ادامه جداول حاصل از این آزمون را به همراه تفسیر نتایج بدست آمده مشاهده خواهید نمود:

روش ورود متغیر	Enter
ضریب همبستگی چندگانه	R= 0.324
ضریب تعیین	R2= 0.105
ضریب تعیین تعدیل یافته	R2 .adj= 0.103
خطای معیار	S.E= 14.834
تحلیل واریانس	ANOVA= 40.215
سطح معناداری	Sig= 0.000

جدول ‏۵‑۵ : نتایج آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر تجربه تکنولوژیکی بر گرایش به مشارکت

متغیرهای مستقل	b	Beta	S.E	t	Sig
مقدار ثابت	۶۷٫۴۴۶	-	۵٫۱۴۷	۱۳٫۱۰۳	۰٫۰۰۰
متغیر تجربه تکنولوژیکی	۱٫۰۶۴	۰٫۳۲۴	۰٫۱۶۸	۶٫۳۴۲	۰٫۰۰۰

جدول ‏۵‑۶ : ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر تجربه تکنولوژیکی بر گرایش به مشارکت

ضریب تعیین (R²) : در این مطالعه ضریب تعیین برابر ۰٫۱۰۵ گزارش شده است. این یافته بدان معناست که تنها ۱۰٫۵ درصد از تغییرات در متغیر مشارکت حاصل تغییر در متغیر تجربه تکنولوژیکی است و تاثیر هفت متغیر دیگر ( اعتماد به تکنولوژی، اعتماد به دولت، قابلیت تطبیق، دیدگاه اجتماعی، گرایش به استفاده ، سودمندی و پیچیدگی ) بر متغیر مشارکت در مجموع ۸۹٫۵ درصد خواهد بود. با توجه به نتایج حاصله میتوان معادله رگرسیون این فرضیه را بصورت زیر نوشت :

گرایش به مشارکت در انتخابات اینترنتی= ۶۷٫۴۴۶ + (۱٫۰۶۴) * (تجربه تکنولوژیکی)

تفسیر این معادله به این صورت است که با افزایش هر واحد متغیر مستقل ( تجربه تکنولوژیکی ) ، نمره متغیر وابسته ( مشارکت ) به اندازه چند واحد ضریب رگرسیون ( b ) تغییر میکند. پس می توان گفت تجربه تکنولوژیکی یک عامل ترغیب کننده برای مشارکت در انتخابات آنلاین است اما در مقایسه با سایر متغیرها از تاثیر نسبتا کمتری برخوردار است.

با محاسبه میزان همبستگی گویه های تشکیل دهنده متغیر تجربه تکنولوژیکی با میزان گرایش برای شرکت در انتخابات، مشاهده شد که گویه های ” ایمیل یک راه ارتباطی مهم برای من است ” و ” پیام رسان یک راه ارتباطی مهم برای من است ” عاملی با تاثیر مثبت و در طرف مقابل ، گویه های ” از اینترنت برای خرید کالا استفاده میکنم ” و ” از اینترنت برای بهره مندی از خدمات دولت الکترونیک استفاده میکنم ” عاملهایی بدون تاثیر در رغبت افراد برای مشارکت در انتخابات هستند.

بنابراین بنظر میرسد ایجاد رغبت در افراد برای شرکت در انتخابات الکترونیک ، مستلزم این است که دولت تلاشهایی در این زمینه صورت دهد و استفاده های تجاری از اینترنت و بهره مندی از خدمات دولت الکترونیک را مورد توجه و تبلیغ قرار داده و دغدغه های مردم را در این زمینه مورد بررسی قرار دهد؛ اما از طرف دیگر، میتوان روی متغیرهایی مانند سودمندی که نقش بسزایی در گرایش افراد ایفا میکنند سرمایه گذاری بیشتری کرد. بعنوان مثال ، با تبلیغ مزایای استفاده از تکنولوژی و اینترنت در مقایسه با روش های سنتی میتوان ضعف متغیر تجربه تکنولوژیکی را پوشش داد و مردم را به استفاده از تکنولوژی و اینترنت ترغیب کرد یا حتی میتوان با پیاده سازی الکترونیک خدمات دولتی ، افراد را به آشنایی و استفاده از این ابزارها اجبار کرد.

•  

• • 1. فرضیه سوم

” رای گیری اینترنتی باعث جذب افراد جدید و همچنین ترغیب افرادی که قبلا به روش سنتی در انتخابات شرکت میکردند به استفاده از روش جدید خواهد شد . “

برای تحلیل این فرضیه از روش های تحلیل جدول دوبعدی^[۳۷] و تحلیل واریانس یکطرفه^[۳۸] استفاده شده است. در این آزمونها ، متغیر گرایش به مشارکت را بصورت ترتیبی^[۳۹] کد بندی کرده و ارتباطش با متغیر سال آخرین مشارکت در انتخابات را مشخص کرده ایم. برای کدبندی متغیر گرایش به مشارکت، فاصله بین حدالکثر نمره این متغیر ( ۱۳۵ ) و حداقل نمره ( ۵۵ ) را به پنج قسمت با فواصل ۱۶ نمره ای تقسیم بندی کردیم و به این پنج قسمت به ترتیب عناوین خیلی کم، کم ، متوسط ، زیاد و خیلی زیاد را اختصاص دادیم.در این آزمونها، مواردی که عناوین متوسط ، زیاد و خیلی زیاد در آنها معنادار میشوند را در نظر گرفته و برای رد یا تایید فرضیه تصمیم گیری میکنیم.

از بین ۳۴۴ نفری که به این سوال پاسخ داده بودند، ۱۸۸ نفر افرادی بودند که طی یکسال گذشته حداقل در یک انتخابات شرکت کرده بودند. همچنین ۶۸ نفر گزینه ” ۱ تا ۳ سال گذشته “، ۷۲ نفر گزینه ” بیشتر از ۳ سال ” و ۱۶ نفر هم گزینه ” تاکنون در انتخابات شرکت نکرده ام ” را برگزیده بودند.

باتوجه به نتایجی که بیان شد، ۸۷% از افرادی که تاکنون در هیچ انتخاباتی شرکت نکرده بودند نمره متوسط به بالا دریافت کردند ضمن اینکه ۶۹% از پاسخ دهندگانی که طی سه سال گذشته در هیچ انتخاباتی شرکت نکرده بودند و ۸۶% از افرادی که بین یک تا سه سال گذشته در انتخابات شرکت کرده بودند ابراز تمایل کردند که در صورت فراهم شدن امکان انتخابات آنلاین، از آن برای شرکت در رای گیری استفاده خواهند کرد. در نهایت، ۷۸% شرکت کنندگانی که طی یکسال گذشته مشارکت انتخاباتی داشتند نیز برای استفاده از ابزار اینترنت برای شرکت در رای گیری نظر بالای متوسط ارائه کرده بودند.

از طرفی ، با رجوع به نتایج تحلیل واریانس انجام شده، مشاهده میشود که ارتباط بین دو متغیر مطرح در این فرضیه با مقدار F= 4.499 در سطح ۹۵% (S=0.004 ) معنادار شده است ؛ پس اکنون میتوان نتیجه لازم را از ترکیب دو روش تحلیل اتخاذ کرد.

اگر شرکت در انتخابات را گرایش ۱۰۰% و عدم شرکت در انتخابات را گرایش ۰% در نظر بگیریم می بینیم که با به میدان آمدن تکنولوژی ، ۱۰۰% به ۷۸ % تقلیل یافته است و این در حالی است که گرایش ۰% به گرایش ۸۷% ارتقا پیدا کرده است. حال اگر فرض کنیم ۲۲% باقیمانده از آن ۱۰۰% همچنان به شیوه سنتی در انتخابات شرکت خواهند کرد، پس پیاده سازی انتخابات اینترنتی یک پیروزی ۸۷ درصدی در ترغیب افراد جدید برای مشارکت در انتخابات خواهد بود.

در ادامه و برای مشخص شدن عوامل موثر بر ترغیب افرادی که تا کنون در انتخابات شرکت نکرده بودند ، پاسخ این گروه به سوالات مطرح شده را با کمک نرم افزار SPSS از سایر پاسخ ها جدا کرده و گروه انتخابی را بصورت جداگانه مورد بررسی قرار دادیم که طی آن مشخص شد سودمندی انتخابات الکترونیک در درجه اول گرایش این افراد برای مشارکت قرار دارد و پس از آن متغیر های قابلیت تطبیق و گرایش به استفاده از تکنولوژی تاثیری مثبت بر رغبت این افراد برای مشارکت داشته اند؛ نتیجه بدست آمده میتواند به این معنی باشد که اکثر افرادی که در انتخابات شرکت نمیکنند دلایل غیر سیاسی دارند و در صورت مهیا شدن شرایط در انتخابات مشارکت خواهند کرد .

•  

• • 1. فرضیه چهارم

” کسانی که به تکنولوژی های جدید اعتماد دارند و آن را مفید می دانند تمایل بیشتری به استفاده از انتخابات الکترونیک بجای روش های سنتی انتخابات دارند .”

برای تحلیل این فرضیه نیز همانند فرضیه سوم از تحلیل رگرسیون خطی بهره برده شده است تا بتوانیم تغییرات متغیر مشارکت را بر اساس تغییرات متغیر ” اعتماد به تکنولوژی ” پیش بینی کرده و معادله رگرسیون آن را ارائه دهیم و با ارائه همچین معادله ای میزان ارتباط این دو متغیر برهم را به اثبات برسانیم. برای انجام این تحلیل ، از ترکیب چهار گویه ( سوال ) ۲۶ تا ۲۹ ، متغیر” اعتماد به تکنولوژی ” را ایجاد کرده و رابطه آن با متغیر مشارکت را با کمک نرم افزار SPSS و تحلیل رگرسیون مورد مطالعه قرار دهیم.

جدول ‏۵‑۷ : جدول ANOVA فرضیه چهارم

جدول ‏۵‑۸ : جدول Coeficiency فرضیه چهارم

همانطور که از جداول بالا قابل برداشت است، این رابطه با قدرت تمام (F= 320.504) در سطح ۹۹% (S= 0.000) معنادار شده است و ضرایب آن هم قابل مشاهده است.

مطابق نتایج بدست آمده میتوان با اطمینان ادعا کرد که اعتماد به تکنولوژی عاملی بسیار تاثیر گذار در رغبت افراد برای استفاده از اینترنت برای شرکت در رای گیری می باشد که این نتیجه همان چیزی است که انتظارش را داشتیم چرا که در مطالعات پیشین در کشورهای مختلف دنیا هم به همین نتیجه دست یافته بودند.

حال نوبت به ارائه معادله رگرسیون برای این فرضیه میرسد که میتوان آنرا بصورت زیر نوشت :

گرایش به مشارکت در انتخابات اینترنتی= ۶۶٫۴۲ + (۳٫۰۵۹) * (اعتماد به تکنولوژی)

با مقایسه معادله پیش رو و معادله ای که برای فرضیه دوم نوشته بودیم موارد زیر بدست می آیند :

مقدار ثابت در این معادله کمتر از مقدار ثابت در معادله ارائه شده برای فرضیه دوم است همچنین ضریب رگرسیون (b) متغیر اعتماد به تکنولوژی بیشتر از مقدار b در معادله فرضیه دوم است. و در نهایت ضریب تعیین (R²) در این معادله برابر ۰٫۴۸۲ است درحالی که در معادله مربوط به فرضیه دوم این مقدار برابر ۰٫۱۰۵ بوده است.

نتیجه ای که از این سه گزاره میتوان دریافت کرد تاثیر ۴۸ درصدی متغیر اعتماد به تکنولوژی در برابر تاثیر ۱۰٫۵ درصدی متغیر تجربه تکنولوژیکی بر ترغیب مردم برای مشارکت در انتخابات اینترنتی است پس صحت فرضیه چهارم اثبات می شود.

•  

• • 1. فرضیه پنجم

” افرادی که از حس اعتماد خوبی نسبت به دولت برخوردار هستند کسانی هستند که می توان آنها را به استفاده از انتخابات الکترونیک ترغیب کرد. “

برای سنجش میزان اعتماد پاسخ دهندگان به دولت ، از ترکیب گویه های ۳۹ تا ۴۱ ، متغیر اعتماد به دولت را تشکیل داده و رابطه بین آن و متغیر مشارکت را با بهره گرفتن از تحلیل رگرسیون مورد آزمون قرار دادیم. نتیجه ای که از انجام این آزمون بدست آمد بیانگر این مطلب بود که اعتماد به دولت نیز یکی از عوامل موثر در ترغیب برای شرکت در انتخابات آنلاین است.در جدول ۵-۸ نتیجه آزمون رگرسیون برای متغیر اعتماد به دولت و هریک از گویه های تشکیل دهنده آن را مشاهده می کنید :

فرضیه	متغیر	F-Value	Significance	مورد قبول
۵	به دولت کشورم اعتماد کامل دارم	۰٫۱۴۱	۰٫۸۸۸	خیر
	انتخابات آنلاین عادلانه است	۶٫۶۴۴	۰٫۰۰۰	بله
	شیوه فعلی عادلانه است	۱٫۱۲۸	۰٫۲۶۰	خیر
	متغیر اعتماد به دولت	۸۳٫۷۵۴	۰٫۰۰۰	بله

جدول ‏۵‑۹ : خلاصه آزمون رگرسیون فرضیه پنجم

جدول بالا فرضیه پنجم را مورد تایید قرار داده و نشان میدهد که اعتماد به دولت میتواند باعث ترغیب افراد برای شرکت در انتخابات آنلاین باشد و عدم اعتماد به دولت مانع از شرکت مردم در انتخابات خواهد بود.

روش ورود متغیر	Enter
ضریب همبستگی چندگانه	R= 0.444
ضریب تعیین	R2= 0.197
ضریب تعیین تعدیل یافته	R2 .adj= 0.194
خطای معیار	S.E= 14.055
تحلیل واریانس	ANOVA= 83.754
سطح معناداری	Sig= 0.000

جدول ‏۵‑۱۰: نتایج آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر متغیر اعتماد به دولت بر ترغیب به مشارکت

متغیرهای مستقل	b	Beta	S.E	t	Sig
مقدار ثابت	۸۳٫۵۱۲	-	۱٫۹۲۴	۴۳٫۴۱۶	۰٫۰۰۰
متغیر اعتماد به دولت	۲٫۱۰۷	۰٫۴۴۴	۰٫۲۳۰	۹٫۱۵۲	۰٫۰۰۰

جدول ‏۵‑۱۱: ضرایب آزمون تحلیل رگرسیون درباره تاثیر متغیر اعتماد به دولت بر ترغیب به مشارکت

حال با توجه به نتایج بدست آمده معادله رگرسیونی این فرضیه را مشاهده می کنیم :

گرایش به مشارکت در انتخابات اینترنتی= ۸۳٫۵۱۲ + (۲٫۱۰۷) * (اعتماد به دولت)

در معادله بالا مقدار ثابت ۸۳٫۵۱۲ و ضریب اعتماد به دولت ۲٫۱۰۷ برآورد شده است؛ از آنجایی که مقدار ثابت زیاد و ضریب اعتماد به دولت کم است میتوان نتیجه گرفت که با وجود تایید فرضیه پنجم، تاثیر این متغیر بسیار کم خواهد بود تا جایی که میزان تاثیر این متغیر بر مشارکت برابر ۱۹٫۷% تخمین زده شده است (R²=0.197) .

فصل ششم

نتایج تحقیق ، پیشنادات و محدودیت ها

طی تکمیل مراحل مختلف این مطالعه، مشخص شد که دانشگاه ها و مراکز علمی ایران اخیرا توجه خوبی به مقوله انتخابات اینترنتی ابراز داشتند و پایان نامه هایی نیز در این زمینه به انجام رسیده است؛ اما با بررسی عناوین این پایان نامه ها معلوم شد که همه آنها بر جنبه های امنیتی و فناوری و مزایا و محدودیت های فنی شیوه های آنلاین متمرکز شده اند و این طور که از شواهد بر می آید، این پایان نامه نخستین مطالعه در این زمینه است که بر مسائل فنی تمرکز نکرده و به مسائل روانشناختی و تئوریک موضوع پرداخته است.

ما در این تحقیق به بررسی و بازبینی مجموعه ای از عوامل که در ترغیب مردم ایران برای شرکت در انتخابات اینترنتی موثر هستند پرداختیم . این عوامل شامل دیدگاه مردم نسبت به حکومت و دولت و انتخابات و استفاده از تکنولوژی های آنلاین می باشد. علاوه بر آن، عوامل فردی و شخصیتی نیز در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفتند تا میزان تاثیر چنین فاکتورهایی نیز شناسایی شود.

بطور کل، هرچه اطلاعات ما از عوامل موثر بر گرایش افراد برای مشارکت در انتخابات بیشتر باشد، می توان برنامه ریزی های بهتری را در جهت سیاست گذاری های آینده، تصمیمات مدیریتی و مدیریت افکار عمومی تدارک دید. همچنین میتوان انتخابات الکترونیک در ایران را بنحوی پیاده سازی کرد که باعث افزایش مشارکت در انتخابات شود.

در این فصل اطلاعاتی را که از مراحل مختلف تحلیل بدست آوردیم جمع بندی کرده و گزارشی از محدودیت هایی که در طول انجام این تحقیق مشاهده شدند را ارائه می کنیم ضمن اینکه راه حل هایی جهت بهتر شدن کیفیت مطالعات آتی درکشور پیشنهاد می کنیم و در نهایت اهمیت فرایند رای گیری آنلاین را اندازه گیری می کنیم.

در باب اهمیت این تحقیق دو دیدگاه وجود دارد که در ساده ترین مورد می توان تاثیر تحقیقاتی از این قبیل را بر توسعه مدل دولت الکترونیک موجود مورد ارزیابی قرار داد و آن را مقدمه ای برای شکل گیری فرایند انتخابات آنلاین در نظر گرفت ؛ در دیدی وسیع تر می توان چنین تحقیقاتی را عامل تولید دانش مورد نیاز برای تغییر در سیاستها و شیوه های مدیریت جامعه و افکار عمومی دانست .

فارغ از اینکه این تحقیق در کدامیک از این ابعاد مورد بررسی قرار خواهد گرفت، این امیدواری وجود دارد که این کار و کارهای مشابه ای که انجام شده یا انجام خواهند شد باعث پیشرفت کشور و انتخاب بهترین روشها برای ارتباط بین دولت و ملت باشد.

1.  

تشریح نتایج مطالعه

در این تحقیق مدلی مفهومی از فرایند انتخابات اینترنتی ارائه دادیم که عوامل و فاکتورهایی که بنظر می رسد در ترغیب افراد برای مشارکت در انتخابات اینترنتی تاثیر داشته باشند را در دل خود جای داده است. این مدل میتواند با مدل دولت الکترونیک که هم اکنون مورد استفاده قرار می گیرد ترکیب شده و آن را توسعه دهد و باعث افزودن ارزش عملیاتی جدیدی به مدل موجود باشد که در آن امر انتخابات آنلاین نیز مورد توجه قرار گرفته باشد.

پس از جمع آوری پرسشنامه ها و تحلیل داده های بدست آمده، فاکتورهایی که بعنوان فاکتورهای مهم و تاثیر گذار در استفاده از انتخابات آنلاین خواهند بود شناسایی شدند . این فاکتورها عبارتند از فاکتورهای مربوط به سودمندی، تجربه تکنولوژیکی و قابلیت تطبیق. همچنین متغیر های مهمی از قبیل ” سابقه مشارکت در انتخابات ” و ” میزان استفاده از ایمیل جهت ارتباطات روزانه ” نیز در زمره عوامل تاثیر گذار بر گرایش افراد برای شرکت در انتخابات اینترنتی معرفی شدند.

نتایج بدست آمده مشخص می کنند که فاکتور سودمندی روش انتخابات آنلاین عامل برتری آن نسبت به روش سنتی است؛ بنابراین ارگانهای دولتی می توانند با در نظر گرفتن این واقعیت ، روشهایی را تدارک ببینند که ملاحظات زمانی و مکانی مدنظر مردم را پوشش دهد و به این صورت میزان مشارکت را افزایش دهد.

بطور معمول در طراحی سیستمهای آنلاین از جمله سایت های تجارت الکترونیک یا دولت الکترونیک باید فرآیندی انتخاب شود که درک آن ساده و استفاده از آن به اندازه ای آسان باشد که همه افراد با سطح و دانش مختلف بتوانند از آن بهره بگیرند و در استفاده از آن فرایند احساس راحتی و سودمندی داشته باشند. برای تحقق این امر، طراحان سیستم های انتخابات آنلاین باید فرآیندی را در طراحی سایت مربوطه در نظر بگیرند که راحتی انجام یک عملیات را تضمین کند. همچنین ارگانهای مسئول دولتی نیز باید بتوانند با طراحی فرآیندهای آنلاین مشابه با فرایند سنتی و پرهیز از اعمال تغییرات اساسی در فرایند موجود، سطح استفاده از خدمات دولت الکترونیک را بهبود بخشند ( Carter and Blenger,2005) .

در ادامه مبحث تحلیل، با بررسی فرضیه های تحقیق مشخص شد که فاکتورهای اعتماد به تکنولوژی و اعتماد به دولت دو مورد از فاکتورهای تاثیر گذار بر مشارکت افراد می باشند. هرچند تغییر دیدگاه افراد در مورد اعتماد یا عدم اعتماد به یک مقوله کار بسیار سختی می نماید، اما وقتی مردم با کارهای خوب و جدی دولت در جهت حفظ امنیت اطلاعات الکترونیکی و حفظ حریم شخصی و برخورد قاطع و بدون مسامحه قانون با متخلفان مواجه شوند به مرور اعتماد به تکنولوژی نزد آنها شکل خواهد گرفت . همچنین ارائه پشتیبانی های آموزشی دقیق و به موقع از سوی موجودیت ها و ارگان های دولتی دیدی خوب از امنیت و قابلیت اطمینان در مردم ایجاد خواهد کرد. از جمله ارگانهایی که میتوانند در این امر موثر واقع شوند پلیس فتا می باشد که وظیفه مشخصی را در امر حفظ امنیت فضای سایبر و محافظت از حریم شخصی کاربران بر عهده گرفته است.

علاوه بر متغیر های اعتماد که در فرضیه چهارم و پنجم مورد بررسی قرار گرفتند، فرضیه های اول و دوم و سوم نیز به بررسی فاکتورهای شخصیتی و هویتی افراد پرداخته و نتایجی را مشخص کردند که گزارش آنها در ادامه آورده شده است.

هرچند که ارتباط سن رای دهندگان با میزان مشارکت ( فرضیه اول ) ثابت نشد و رابطه تجربه تکنولوژیکی با میزان مشارکت و اعتماد به دولت با میزان مشارکت با ضریب پایینی تایید شد، اما مشخص شد که اعتماد به تکنولوژیکی ( فرضیه چهارم ) و سابقه مشارکت در انتخابات ( فرضیه سوم) فاکتورهایی مهم در گرایش افراد برای شرکت در رای گیری های آنلاین و اینترنتی هستند.

محدودیت های تحقیق

در این قسمت به بیان مشکلات و محدودیت هایی که در طول انجام این مطالعه بوجود آمدند خواهیم پرداخت تا مطالعات مشابهی که در آینده انجام خواهند شد از همان شروع کار این موارد را مد نظر داشته باشند و برای مواجه شدن با آنها برنامه ریزی کنند.

اولین مشکلی که در انجام این تحقیق وجود داشت ، عدم درک صحیح مسئولین از اهمیت موضوع مورد مطالعه بود بنحوی که با مراجعه به استانداری های استان گیلان و تهران جهت اخذ حمایت ، مشخص شد که هیچ مسئول مستقیمی برای این امر وجود ندارد. در واقع حتی معاونان استانداری هم اطلاع نداشتند که چنین موضوعی به کدامیک از معاونتهای سیاسی امنیتی یا فناوری و یا انتخابات مربوط خواهد شد .

مشکل دوم در مرحله جمع آوری اطلاعات مشاهده شد ، زمانی که می بایست پرسشنامه ها بین افراد جامعه توزیع و پاسخ آنها دریافت می شد. در این مورد بسیاری از افراد حاضر به پاسخگویی به پرسشنامه نبودند.

مرحله جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از پرسشنامه های دستی و آنلاین به انجام رسید . برای اینکه پرسشنامه آنلاین به مردم معرفی شود، افرادی استخدام شدند تا تراکت هایی که به منظور معرفی سایت مربوطه و ارائه توضیحاتی مقدماتی از هدف انجام کار تدارک دیده شده بود را در سطح شهر تهران و رشت توزیع کنند. همچنین تبلیغاتی در سایتهای پر ترافیک درج شد تا بازدید کنندگان را به سایت مربوط به پرسشنامه دعوت کنند. در این راستا گروه های مجازی چندین دانشگاه در سطح کشور نیز همکاری داشتند و مشخصات نسخه الکترونیک را در گروه های خود درج کردند.

برای توزیع نسخه دستی پرسشنامه نیز از آنجا که مخاطب می بایست از بین همه اقشار جامعه و همه گروه های سنی بالای ۱۸ سال می بود، این پرسشنامه ها در مکانهای عمومی مانند پارکها، پاساژها ، کتابخانه ها و مساجد توزیع و پس از تکمیل ، باز پس گرفته شدند اما فقط دو نفر از افراد بالای ۴۰ سال پرسشنامه ها را تکمیل کرده بودند و میانگین سنی افرادی که در این نظر سنجی شرکت کردند حدود ۲۷ سال محاسبه شد که التبه با توجه به جوان بودن جامعه ما این میانگین سنی خیلی هم بد نیست.

مورد دیگری که در اینجا میتوان به آن اشاره کرد ، مشکلی بود که در زمان تحلیل پاسخ های دریافتی رخ داد. در این مرحله مشخص شد که بعضی از سوالات نمی توانند به امر تحلیل کمک خاصی ارائه کنند. از آن جمله میتوان به سوالات ۲۵ و ۳۰ و ۴۲ اشاره کرد که به منظور جمع بندی میزان مشارکت در هر بخش مطرح شده بودند اما در زمان تحلیل حذف شدند. همچنین تصمیم گیری بعضی از نتایج مثل تحلیل فرضیه های دوم و پنجم به سختی و با مشکل انجام شد که این امر احتمالا به دلیل حجم کم داده های تحلیل است و اگر تعداد پاسخها و دقت پاسخها بیشتر می بود نتایج واضح تری بدست می آمدند.

علارغم محدودیت های موجود ، مطالعه حاضر توانست فرضیه های مطروحه را با سطح اعتبار خوبی مورد آزمون قرار دهد و مدلی را برای انتخابات اینترنتی ارائه دهد . با توجه به این موضوع ، این تحقیق کمک بزرگی به شناسایی رابطه اصلی بین متغیرها داشته بطوری که مطالعات دیگر می توانند این یافته را پیشفرض خود در نظر گرفته و با بهره گرفتن از آن موضوعات مدنظر خود را مورد تحقیق قرار دهند.

پیشنهاد برای مطالعات آینده

در اینجا مجموعه ای از پیشنهادات که می توانند باعث تدقیق نتایج بدست آمده از مطالعات آینده در زمینه انتخابات اینترنتی باشند ارائه خواهد شد.

اولین پیشنهادی که مطرح می شود این است که در مطالعات آتی از گویه های بهتر و واضح تری برای ارزیابی میزان استفاده افراد از تکنولوژی و اعتماد آنها به تکنولوژی استفاده گردد. همچنین همانطور که در آنالیز آلفا کرونباخ مشاهده شد، بخش های قابلیت تطبیق و تجربه تکنولوژیکی نتوانستند در حالت معمول قابلیت اتکای بالای ۰٫۷ کسب کنند اما وقتی بعضی از گویه های این بخشها را حذف کردیم این مقدار به بالای ۰٫۷ تمایل پیدا کرد. این امر نشان از وجود گویه هایی در این بخشها است که با سایر گویه های موجود در آن بخش همخوانی نداشتند یا پاسخ دهندگان برداشت درستی از آن نداشتند.

پیشنهاد دیگری که در اینجا مطرح میشود با توجه به احتمال تفاوت میزان اعتماد به دولت در سطوح استانی و کشوری خواهد بود. بعنوان مثال ممکن است افراد به مسئولان استانی و شهری خود اعتماد نداشته باشند ولی مسئولان کشوری مورد اعتماد آنها باشند. در نتیجه این امکان وجود دارد که تمایل افراد برای شرکت در انتخابات استانی مانند شورای شهر کمتر از تمایل آنها برای مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری باشد. ضمن اینکه سمت هم میتواند تاثیری مشابه داشته باشد بنحوی که تمایل افراد برای مشارکت در انتخابات مجلس شورای اسلامی با مجلس خبره گان و ریاست جمهوری متفاوت باشد. در نتیجه در طراحی سوالات پرسشنامه باید این موارد را مدنظر داشت و با بکار بستن این نظر مطالعات آینده را دقیقتر و کاملتر انجام داد.

مورد دیگری که میتواند مدنظر باشد این است که در این تحقیق سعی شده کلیه افراد از فرهنگ های مختلف و از سطوح مختلف شهری و روستایی در نظرسنجی شرکت داده شوند اما با وجود این، اکثر افراد از نواحی شهری بوده اند. پس در مطالعات آینده باید بنحوی عمل شود که بتوان به طور قطع مطمئن بود که نتایج بدست آمده حاصل نظر نمایندگانی از کلیه اقشار جامعه بوده است.

آخرین موردی که در این بخش بعنوان پیشنهاد برای مطالعات آینده مطرح می شود این نکته است که در این مطالعه گرایش و تمایل افراد برای استفاده از یک سیستم انتخابات آنلاین که تا کنون در ایران وجود نداشته مورد بررسی قرار گرفت اما ممکن است نتیجه ای که در این زمان بدست آمد با نتیجه ای که پس از پیاده سازی این روش و استفاده از آن بدست خواهد آمد متفاوت باشد. البته حتی در صورت متفاوت بودن نتایج، مقایسه این دو نتیجه باهم جالب و مفید خواهد بود. بنابراین پیشنهاد می شود در صورتی که این روش انتخابات در ایران پیاده سازی گردید، مطالعه ای با موضوع مشابه صورت گرفته و تمایل افراد را بسنجد سپس نتیجه بدست آمده را با نتیجه این تحقیق مقایسه و تحلیل کند و متغیرهایی را که باعث این تفاوت شده اند مشخص کرده و اندازه گیری کند.

کلام آخر

Alvarez and Hall ( 2004 ) بیان می کند که هیچ راهی برای اطمینان از این قضیه که آیا روش آنلاین و اینترنتی در انتخابات موفق خواهد بود یا خیر وجود ندارد مگر اینکه این روش پیاده سازی شود و ترجیحا در یک محیط آزمایشگاهی مورد استفاده و تست قرار بگیرد؛ اما مطالعاتی که در این زمینه صورت می گیرند می توانند انواع این روشها را بصورت تئوریک مقایسه کرده و مورد بررسی قرار دهند و نقاط ضعف و توانایی آنها را تا حدی مشخص کنند. این مقایسه ها می توانند به دولتها در انتخاب و پیاده سازی انتخابات اینترنتی در آینده کمک کرده و از بار مطالعاتی آنها بکاهد .

منابع و ماخذ

• Alvarez,R.M.,&Hall.T.E.(2004). Point, Click and Vote: the future of internet voting. Washington.DC:Brooking institution press.
• Atif Iqbal, R K Bagga. e-Governance: Issues In Implementation. In proceedings of the international confrance on eGovernment 2010,IIM,Bangalore,india,April 2010 atif.iqbal@research.iiit.ac.in
• Alun Thomas (2007,may).a comparative analysis of electronic elections conducted between 2000 – ۲۰۰۵٫ (PDF)
• Aditya, Riza, Boyd, Colin, Dawson, Edward, & Lee, Byoungcheon (2004) Implementation Issues in Secure E-Voting Schemes. In Kozan, E (Ed.)
• Briony J Oates, The potential contribution of ICTs to the political process The potential contribution of ICTs to the political process
• Bretschneider,s. (2003,novamber,December) .Information technology,e-government and institutional change.public administration review,63(6),738.
• Briony J Oates. University of Teesside, Middlesbrough, UK.
• B.J.Oates@tees.ac.uk . The potential contribution of ICTs to the political process. Electronic journal of e-government volume 1 issue 1,2003 (pp31-39)
• Creswell, J. W., & Plano, V. L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Cyberdemocracy. Technology, Cities and Civic Networks, R Tsagarousianou, D Tambini, C Bryan (Eds.), Routledge, London, pp 167-178.
• Citrin, J., & Luks, S. (2001). Political trust revisited: Déjà Vu all over again? In J. R. Hibbing & E. Theiss-Morse (Eds.), What is it about government that Americans dislike? (pp. 9-27). Cambridge, MA: Cambridge University Press.
• Cohen Marvin S.,Raja Parasuraman, and Jared T.Freeman.(1998). Trust in decision aids: a model and its training implications. Proceeding ,1998 command and control research and technology symposium.
• Demos (1999) The real deal. What young people really think about government, politics and social exclusion, Demos, London.
• Demos (2002) Logged off? How ICT can connect young people and politics, Demos, London.
• Davis, F. (1989). Perceived usefulness, perceived ease of use and user acceptance of information technology. MIS Quarterly, 13(3), 319.
• Driscoll, J. W. (1978). Trust and participation in organizational decision making as predictors of satisfaction. Academy of Management Journal, 21(1), 44-56.
• Hgerstrand : Innovation diffusion as a spatial process. Translated by A. Pred. (Chicago: University of Chicago Press, 1967).
• Hu, P., Chau, P., Liu Sheng, O. R. and Tam, K.: Examining the Technology Acceptance Model Using Physician Acceptance of Telemedicine Technology. Journal of Management Information Systems, Vol. 16. (1999) 91-112
• Hunter,D.R,&Jupp,V.(2001). E-government leadership : rhetoric vs reality-closing the gap. Retrive from HTTP://www.accenture.com
• John H.Strange.The impact of citizen participation on public administration. American society for public administration. pages 458-460
• Jakob Nielsen Designing Web Usability: The Practice of Simplicity (1999-2000)
• Jankowski N, van Selm M. (2000) “The promise and practice of public debate in cyberspace” In Digital Democracy. Issues of Theory and Practice, KL Hacker, J van Dijk (Eds.), Sage Publications, London, pp 149-165.
• Joseph,R.C,& Kitlan,D.P.(2008).Key issues in e-government and public administration. In G.D.Garson & M.Khosrow-pour(eds),handbook of research on public information technology.(vol.1,p.4) .
• Koufaris, M., & Hampton-Sosa, W. (2004). The development of initial trust in an online company by new customers. Information & Management, 41(3), 377.
• Norris P, Curtice J, Sanders D, Scammell M, Semetko HA. (1999) On Message. Communicating the Campaign, Sage, London.
• Marvin S. Cohen, Raja Parasuraman, and Jared T. Freeman:TRUST IN DECISION AIDS: A MODEL AND ITS TRAINING IMPLICATIONS1
• Max Weber Cultural Sociology Theories , 1992. Available on www.amazon.com
• Rogers, E. M. (1995). Diffusion of innovations (4th ed.). New York, NY: The Free Press.
• Ritu Agarwal ragarwal@cob.fsu.edu . Early and Late Adopters of IT Innovations: Extensions to Innovation Diffusion Theory.
• Riza Adita , Byoungcheon Lee,Ed Dawson.Implementation issues in secure E-Voting systems. Information security research center,Queensland University of technology2004
• LGA (2002). The Implementation of Electronic Voting in the UK, Local Government Association, London.
• Tsagarousianou R. (1998) “Electronic democracy and the public sphere. Opportunities and challenges” In
• Tsagarousianou R. (1999) “Electronic democracy: Rhetoric and reality", Communications; The European Journal of Communication Research, Vol 24, No.2) pp 189-208.
• Tsagarousianou R, Tambini D, Bryan C (Eds.) (1998) Cyberdemocracy. Technology, Cities and Civic Networks, Routledge, London.
• William Fielding. “How Technology Changes society". Annals of the American Academy of political and Social science. Coverage :1890-2008
• zissis,D;Lekkas(April 2011). “Security e-government and e-voting with an open cloud computing architecture". Government information Quarterly 28(2):239-251
• تاثیر عوامل فرهنگی بر مشارکت افراد در امور سیاسی – جامعه شناسی ماکس وبر اثر ژولین فروند، ترجمه عبدالحسین نیک گهر؛ ۱۳۸۳ نشر توتیا

پیوست ۱ : پرسشنامه

با سلام .

فرید علیزاده هستم دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته فناوری اطلاعات گرایش تجارت الکترونیک از دانشگاه شیراز. با تشکر از اینکه برای مشارکت در نظرسنجی مربوط به پایان نامه اینجانب این پرسشنامه را دریافت کرده اید، توضیحاتی درباره آن ارائه می کنم :

صفحات پیش رو شامل ۴۵ سوال در ۱۰ گروه می باشد که به منظور جمع آوری اطلاعات درباره موضوع ” عوامل موثر بر ترغیب افراد برای شرکت در رای گیری اینترنتی ” تدارک دیده شده است. سوالات مورد تایید استاد راهنما و اساتید مشاور اینجانب قرار گرفته اند و اجازه یافته ام آنها را منتشر کنم. ضمن اینکه به شما اطمینان میدهم این اطلاعات بصورت محرمانه باقی خواهند ماند از شما دعوت می کنم در جمع آوری اطلاعات مشارکت داشته باشید.

لطفاً در صورتیکه به اینترنت دسترسی دارید ، از نسخه الکترونیکی این پرسشنامه که در آدرس www.e-voting.mihanblog.com قابل دسترسی است استفاده نمایید ؛ این کار فرایند پردازش اطلاعات را بسیار ساده تر خواهد کرد.

در صورت نیاز می توانید از طریق ایمیل e.votingiran@gmail.com یا شماره تلفن ۰۹۳۷۳۴۹۹۹۲۰ با بنده تماس بگیرید.