فصل سوم تحقیق
معرفی محدوده مورد مطالعه
بررسی مجتمع های مسکونی منطقه۲۲
تجزیه و تحلیل یافته ها با نرم افزار SPSS
فصل چهارم تحقیق
یافته های تحقیق، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات
فصل پنجم تحقیق
۱-کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
مسکن یکی از نیازهای اساسی انسان است که موقعیت اجتماعی، کیفیت زندگی و رفاه و جایگاه او را در جامعه تعیین می کند. خانه ها مکانی هستند که باید خوب طراحی و خوب ساخته شوند و به طور مطلوب در ارتباط یا عوامل محیط زیستی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قرار گیرد. در واقع می توان گفت مسکن بر روی زندگی روزمره انسان، سلامت و امنیت و رفاه او تاثیر می گذارد در واقع به عنوان یک عنصر کالبدی می تواند ارتباط دهنده بین جامعه و محیط زیست باشد (Golubchikov & Badyina, 2012:9). بیش از نیم قرن از آغاز آپارتمان سازی در کشور می گذرد. دلایلی زیاد و متفاوتی برای این موضوع بیان شده است؛ از جمله زیاد شدن جمعیت، کمبود زمین برای احداث خانه های تک واحدی، امنیت بیشتر در مجتمع های مسکونی، توان مالی شهروندان و بسیاری دلایل دیگر که بر افزایش آپارتمان سازی و توسعه ی آپارتمان نشینی تاثیر می گذارند. هر چند تمامی دلایل بیان شده به طور مستقیم و غیر مستقیم با این موضوع ارتباط دارند. اما مجتمع های به عنوان پیچیده ترین و اساسی ترین عملکرد در عرصه معماری دو قرن اخیر به حساب آمده و می توانند تاثیرات بسیار زیادی بر رفتار ساکنین و روابط آنها داشته باشند. این مجتمع ها ترکیب فضاهای باز و بسته متعددی هستند که به هم مرتبط بوده و در هم تنیده اند. فضای باز به عنوان بخش جدایی ناپذیر مجتمع های مسکونی، هم از نظر روابط اجتماعی و هم از نظر ساختار و منظر شهری حائز اهمیت هستند. در واقع فضاهای باز مسکونی به نوعی تبلور ماهیت زندگی جمعی هستند و موجب فرآهم آمدن موقعیت هایی برای رشد خلاقیت، زمینه معاشرت تقابل و تعامل اجتماعی ساکنین می شوند (یزدانی و تیموری، ۱۳۹۱: ۸۶). توانایی یک جامعه در دنبال کردن ابعاد پایداری، تا حدود زیادی به توانایی اجتماع یعنی مردم، نهادها و اوضاع جغرافیایی و بوم شناختی آن جامعه بستگی دارد. ایجاد توانایی شامل قابلیت های انسانی، علمی، فناورانه، سازمانی، نهادی و منابع جامعه می شود. یکی از اهداف اصلی در ایجاد توانایی، افزایش قدرت ارزیابی و شناخت مسائل مربوط به انتخاب خط مشی و شیوه هایی اجرای طرق مختلف توسعه است که به درک مردم جامعه مورد نظر از محدودیت ها، قوت ها و الزامات زیست محیطی بستگی دارد. به طور مسلم، هدف پایداری بقاء انسانهاست که افزون بر ابعاد بوم شناختی و اقتصادی، دارای بعد اجتماعی نیز هست. در بعد اجتماعی پایداری هدف ایجاد فرایند توسعه ای است که تداوم آن منوط به گسترش روز افزون همبستگی و یکپارچگی اجتماعی است. در حقیقت، مهم ترین اهداف در این بعد، خلق تمدن انسانی با توزیع عادلانه درآمدها به منظور کاهش فاصله بین اغنیا و فقرا است. در این بعد، باید نقش همبستگی، هماهنگی در عمل و مشارکت بین بخش ها و افراد را ایفا کند. برای این نوع توسعه به واقعیت جهانی و منطقه ای تبدیل شود همکاری و تفاهم بین المللی ضروری است (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۱۴۰). پایداری اجتماعی در عملکرد توسعه نقش مهمی را ایفا می کند و سطح تمرکز در توسعه پایدار برای دستیابی به پایداری اجتماعی به عوامل تاثیرگذار در توسعه و برنامه ریزی توسعه برای حال و آینده بستگی دارد. از منظر جهت گیری اجتماعی برای بهینه سازی ظرفیت مداوم توسعه به عنوان یک موقعیت مکانی طولانی مدت برای روابط انسانی و توسعه فرهنگی مناسب می باشد. این پژوهش به دنبال آن است تا با بررسی شاخص های پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی میزان پایدار بودن آن را از جهت حس تعلق، مشارکت، برابری، همبستگی اجتماعی، دسترسی و… بررسی کند و نتایج آن را در جهت اجرای بودن در برنامه های و پروژه ها در مورد مجتمع مسکونی قرار دهد.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۱-۲ طرح مسئله
در نیمه دوم قرن بیستم، بخصوص در سه دهه آخر آن، شهرها با سرعت زیادی گسترش یافته و کشورها با سرعت بیشتری به شهرنشینی و افزایش شهرها و جمعیت شهری خود دست زده اند. رویکرد صرف شهرسازی به ابعاد کالبدی- کارکردی شهر بدون توجه به ارزشها و اهداف اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن، فلسفه وجودی شهرها، به عنوان محلی برای زندگی را با تردیدهای جدی مواجه کرد، به گونه ای که عمده انتقادات علیه این نوع برنامه ریزی، متوجه اهداف و ارزش های اجتماعی و کیفی و به عبارتی «قابل زیست بودن شهر» متمرکز شده بود (مهدیزاده، ۱۳۸۱: ۲۹۲- ۲۹۱). این امر خارج از ادامه روند تکاملی و تحول اجتماعی صد ساله اخیرایران، نتیجه سرعت گرفتن سرمایه داری در چهارچوب یک اقتصاد تک محصولی متکی بر صادرات نفت و کاهش اهمیت بخش کشاورزی و در نتیجه ایجاد روند مهاجرت از روستا به شهرها می باشد. بروز بحران آسیب زای مسکن و ضرورت آپارتمان نشینی در کل دنیا، اساسا” بازتاب انتقال از جوامع مبتنی بر کشاورزی، نظام ایلاتی و طایفه ای خانواده های پدر سالار و گسترده به نوع دیگری از جوامع مبتنی بر صنعت و خدمات با نظام استقرار شهری و بروز فرهنگ نو ظهور فردگرایی با خانواده های هسته ای می باشد. رشد و گسترش ابعاد فیزیکی و اجتماعی شهرها، ناشی از افزایش جمعیت شهری، تاثیرات قابل توجه و در عین حال اجتناب ناپذیری را بر زندگی شهری گذاشته است. این تاثیرات طیف وسیعی از معضلات و مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، و نابسامانی های کالبدی- فیزیکی را شامل می شود. ضمن اینکه هر یک از ابعاد مذکور در ارتباط متقابل، یکدیگر را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. آپارتمان نشینی به عنوان پدیده ای نوین در جوامع شهری، چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه یافته سبک زندگی مردم را تغییر داده است. نیاز فوری و مبرم اکثریت مردم شهرنشین به مسکن و ناهماهنگی تهیه آن با رشد جمعیت بویژه در شهرهای بزرگ موجب شده که بیش از هر امر دیگر به کمبود مسکن توجه شود و در این راستا بیش از آنکه مسائل روانی و اجتماعی خانواده در تامین مسکن مورد توجه قرار گیرد عامل کمی متاثر از عوامل اقتصادی سایر عوامل را تحت الشعاع قرار می دهد. امروزه به علت جبر زندگی و تک بعدی نگری و اصل قرار گرفتن اقتصاد، بسیاری از ارزشهای انسانی، اجتماعی، و فرهنگی نادیده گرفته می شود (ضرغامی، ۱۳۸۹ :۲). روند آپارتمان سازی در کلان شهرها کشور به دلایل گوناگون از جمله: افزایش جمعیت، کمبود زمین و گرانی مسکن، با سرعت و ضرب آهنگ بالایی شروع شد و به مرور به شهرهای دیگر سرایت کرد. ساخت مجتمع های آپارتمانی در نقاط گوناگون شهرها و اسکان افراد دارای فرهنگ های خاص، تنوع فرهنگی و نداشتن شناخت کافی از دیگران که به اصطلاح همسایه هم، به شمار می روند، مشکلاتی را برای ساکنان به وجود می آورد. در این زمینه دولت ها نیز معمولا” در تولید مسکن بیشترین توجهات خود را معطوف به تولیدانبوه، سرعت بخشیدن به اجرا، پاسخگویی به کمبود مسکن و کنترل بازار مسکن معطوف می نمایند و در چنین شرایطی موضوعات اقتصادی و فنی اصلی ترین نقش را ایفا می کنند زیرا اقدامات عجولانه و سریع در تولید و انبوه سازی، در بسیاری از مواقع سبب توجه به کمیت و غفلت از کیفیت شده است این در حالی است که علل ایجاد مجتمع های مسکونی عواملی چون برقراری امنیت، بهره گیری از امکانات بیشتر و بهتر، کاهش هزینه ها، همگرائی اجتماعی، حس تعلق به مکان که زیر مجموعه پایداری اجتماعی است، می باشند. طی دهه های اخیر آپارتمان نشینی در کشورمان به شدت افزایش یافته است. در بسیاری از شهرهای بزرگ، خانه ها و جنگل ها تخریب شده اند و ساختمان های مرتفع و مجتمع های مسکونی جای آنها را گرفته است. تجاری شدن مجتمع های مسکونی و انتشار دیدگاه منفی نسبت به آنها به عنوان مراکز ناهنجاریهای اجتماعی این فضاها را نه تنها به تعامل اجتماعی و گروهی میان شهروندان تبدیل نکرده است بلکه این امر منجر به انزوا و بیگانگی، عدم حس همسایگی و تعلق به مکان شده است. با توجه به نابسامانی ها و نظر به وجود مجتمع های مسکونی و بلند مرتبه سازی های صورت گرفته در منطقه ۲۲ تهران، این تحقیق بر آن است با مطالعات و انجام تحقیقاتی جامع در راستای پایداری اجتماعی، چارچوبی مناسب برای برنامه ریزی مجتمع های مسکونی جهت ارتقای تعلقات اجتماعی و کیفیت سکونت و دستیابی به شاخصهای توسعه پایدار اجتماعی را پیشنهاد کند.
۱-۳ سوالات تحقیق
۱- چه عواملی در شکل گیری و گسترش مجتمع های مسکونی در منطقه ۲۲ تهران تاثیر گذار می باشد؟
۲- پیامدهای مثبت و منفی اجتماعی حاصل از شکل گیری مجتمع های مسکونی در منطقه ۲۲ چیست؟
۱-۴ فرضیات تحقیق
فرضیه، توجیه و تبیین های حدسی معینی را درباره واقعیات عرضه می کند و پژوهشگران را در بررسی این واقعیات و تجارب کمک و هدایت می کند. فرضیه یک پیشنهاد توجیهی و به زبان دیگر راه حل مسئله است که هم به یافتن نظم و ترتیب در بین واقعیات کمک می کند و هم باعث استنتاج می شود (حافظ نیا، ۱۳۹۲: ۱۳۳). فرضیه های این تحقیق پاسخی فرضی به سوالاتی است که پس از گرداوری داده ها و تجزیه وتحلیل آنها، این فرضیه ها مورد آزمون قرار خواهد گرفت تا درستی و نادرستی آن اثبات گردد. این فرضیه ها عبارتنداز:
فرضیه اول : دسترسی به زمین قابل سکونت در منطقه ۲۲ موجب هدایت سازمان ها و ارگانهای و نهادهای دولتی و غیر دولتی به سرمایه گذاری در ساخت و ساز مجتمع های مسکونی شده است.
فرضیه دوم : سکونت در مجتمع های مسکونی ضمن افزایش امنیت، کاهش هزینه های زندگی و غیره… موجب بروز مشکلاتی چون کاهش حس تعلق، انزوا و بیگانگی و غیره … گردیده است.
۱-۵ اهداف تحقیق
هدف پژوهش علمی، کشف واقعیات و برقرار کردن رابطه میان آنها و تبیین شرایط و روندهاست که به یک رشته تعمیم های منطقی منجر می شود. موارد زیر مهمترین اهداف تحقیق حاضر می باشند:
شناخت عوامل اثر گذار بر ایجاد مجتمع های مسکونی در منطقه ۲۲
تحلیل آثار حاصل از سکونت در مجتمع های مسکونی در منطقه
مشخص کردن تاثیر کمیت وکیفیت دسترسی به کاربری های خدماتی، آموزشی، بهداشتی و… در پایداری اجتماعی مجتمع های مسکونی
ارائه راهبردها و پیشنهادهای موثر جهت تقویت پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی منطقه ۲۲
۱-۶ روش تحقیق
روش مطالعه در این پایان نامه توصیفی- تحلیلی است و با نگرش سیستمی پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی منطقه ۲۲ تهران را مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. و علاوه بر آن مطالعات کتابخانه ای، بازدید میدانی و تهیه و تکمیل پرسشنامه در دستور کار قرار خواهد گرفت. به طور کلی روش گردآوری اطلاعات و منابع مورد نیاز به دو دسته کلی تقسیم می شوند: الف) روش های کتابخانه ای- اسنادی ب) روش های میدانی
به منظور گردآوری اطلاعات در چارچوب مبانی نظری تحقیق با مراجعه به کتاب ها فارسی و لاتین، نشریات، پایان نامه ها و سایت های معتبر خارجی مطالب مورد نیاز گرردآوری شده است. قسمت عمده تحقیق به علت ماهیت اجتماعی بودن به روش میدانی می باشد. برای این منظور به تنظیم پرسش نامه بر طبق متغییرهای مربوطه، توزیع پرسشنامه بین ساکنین مجتمع های مسکونی منطقه ۲۲ تهران انجام گرفت. و داده های گردآوری شده، ابتدا متغیرها به صورت کمی تجزیه و تحلیل می شود و در سایر جنبه ها نیز به صورت کیفی با بهره گرفتن از شاخص های موجود انجام می گیرد و در نهایت از نرم افزار SPSSوSWOT جهت توصیف آماری و همبستگی بین متغییرها استفاده می شود. دراین تحقیق از یکی از آزمون های آماری پارامتریک و غیر پارامتریک مانند آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون تی تک نمونه ای و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده می شود. و از طریق نرم افزارArc GIS نقشه های تحقیق ترسیم گردید.
۱-۷ روش برآورد حجم نمونه
برای تعیین حجم نمونه تحقیق از فرمول کوکران استفاده شده است.که در آن متغیرها عبارتند از:
| : nحجم نمونه N :حجم جمعیت آماری (حجم جمعیت شهر، استان و …) t یا :z اندازه متغیر در توزیع طبیعی :P درصد توزیع صفت در جامعه q=(1-p) نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (مثلا جمعیت مردان) :d تفاضل نسبت واقعی صفت در جامعه با میزان تخمین محقق برای وجود آن صفت در جامعه |
جامعه آماری در این پژوهش شامل منطقه ۲۲ تهران می باشد. جمعیت منطقه ۲۲ در سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۱۲۸۹۵۸نفر می باشد که با قرار دادن مجموع جمعیت منطقه در فرمول فوق با سطح احتمال ۹۵ درصد به محاسبه حجم نمونه از طریق برآورد توزیع های دوجمله ای (کوکران) مبادرت شد. در مجموع۶۰ پرسشنامه در بین ساکنین و ۲۰ پرسشنامه بین مسئولین در منطقه ۲۲ مورد مطالعه، روش تصادفی ساده توزیع گردید. همچنین جهت دسترسی بهتر به اطلاعات برخی از سوالات به صورت باز طراحی گردید. در برآورد جامعه نمونه برای پرسشگری با ۶۵/۱=t مورد محاسبه قرار گرفت. جهت تعیین p وq (صفت های آماری) از ۳۰ نفر بعنوان نمونه با ارائه یک سوال در حوزه پایداری اجتماعی پرسشگری شد و ۷/۰= pو ۳/۰= qبدست آمده است.
۱-۸ روایی و پایای ابزار اندازه گیری
ابزار سنجش باید از روایی[۱]و پایایی[۲] لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های مورد نظر را بیازماید و به سؤال تحقیق پاسخ دهد. این بدان مفهوم است که محقق می بایست قبل جمع آوری کامل داده ها از نمونه مورد نظر، ابتدا پرسشنامه را با چند تن از اساتید مربوطه در میان گذاشته و بعد از تأیید آنها اقدام به جمع آوری نمونه اولیه نماید و سپس، به وسیله نرم افزار پایایی آن را بسنجد. در صورت مناسب بودن شاخص های پایایی اقدام به جمع آوری داده نهایی نماید.
روایایی: مقصود از روایی، توانایی پرسشنامه و یا سوال ها برای اندازه گیری متغییرهای مورد نظر را نشان می دهد. و اینکه آیا ابزار اندازه گیری می تواند خصیصه و ویژگی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه گیری کند یا خیر؟ بدین منظور، اعتبار یا روایی محتوا پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. البته، هدف اعتبار محتوا بررسی اجزای تشکیل دهنده پرسشنامه، یعنی سوالات آن می باشد. منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار گردآوری اطلاعات دقیقا” متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ یعنی اینکه هم داده های گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و هم اینکه بخشی از داده ها ی مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیر ها در محتوای ابزار حذف نشده باشد. به همین خاطر روایی محتوای پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. اگر سوالات پرسشنامه توانایی سنجش پرسشنامه را داشته باشند، پرسشنامه از اعتبار محتوا برخوردار خواهد بود. لذا، برای اعتبار محتوای پرسشنامه این تحقیق، از نظر اساتید، صاحب نظران و دانشجویان دکتری ذیصلاح بهره برده شد که اکثریت مناسب بودن گویه ها را تأیید نمودند.
پایایی ابزار سنجش: پایایی یا قابلیت اعتماد یکی دیگر از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است که نشان دهنده این است که ابزارهای اندازه‌گیری که برای سنجش متغیر و صفتی خاص ساخته شده تا چه اندازه نتایج یکسانی را در شرایط مشابه به دست می‌دهد. به عبارت دیگر ابزار پایایی، ابزاری است که از خاصیت تکرار‌پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد (ازکیا و دربان آستانه، ۱۳۸۲: ۵۱۷). پایایی ابزار که از آن به اعتبار، دقت و اعتماد پذیری نیز تعبیر می شود، عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود. برای سنجش پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده می شود؛ و دامنه آن بین صفر و یک می باشد. در این پرسشنامه با بررسی داده ها به وسیله نرم افزار SPSS ضریب پایایی پرسشنامه ۸۶۶/۰ حاصل گردید که نشان دهنده پایایی بالای ابزار بوده است.
