راهبردهای سیاست خارجی دولت نهم
پیشگفتار:
در این فصل به بررسی راهبردهای سیاست خارجی دولت نهم خواهیم پرداخت. اما اول برای درک بهتر دلایل اتخاذ راهبردهای دولت نهم در سیاست خارجی به بررسی شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی در آستانه روی کار‌آمدن دولت نهم خواهیم پرداخت و سپس به بررسی دیدگاه های دولت نهم در مورد هولوکاست و دلیل تشکیک در موضوع هولوکاست خواهیم پرداخت و پس از آن سیاست های دولت نهم را در زمینه پرونده هسته ای ایران را بررسی می کنیم و در ادامه اقدامات دولت نهم در تلاش برای تشکیل جبهه ضد امپریالیستی را در راستای افزایش عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران مورد کنکاش قرار خواهیم داد و سرانجام در آخر تلاش دولت نهم برای ایجاد اتحاد در جهان اسلام برای بیداری ملت ها و برای مقابله با رژیم صهیونیستی و ایالات متحده را به عنوان یکی از راهبرد دولت نهم در سیاست خارجی را بررسی خواهیم کرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی در آستانه روی کار‌آمدن دولت نهم:

دولت نهم هنگامی که در سال ۱۳۸۴ روی کار‌آمد شرایط خاصی در عرصه داخلی و مخصوصاً در عرصه منطقه ای و بین المللی حاکم بود. برای فهم بهتر دلایل اتخاذ راهبردهای سیاست خارجی در دولت نهم، فهم شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی در آستانه روی کار آمدن این دولت الزامی به نظر می رسد به همین دلیل قبل از بررسی راهبردهای سیاست خارجی دولت نهم، بهتر دیدیم ابتدا به طور مختصر این شرایط بپردازیم. به همین دلیل ابتدا به بررسی شرایط داخلی و سپس منطقه ای و بین المللی می پردازیم.
الف) شرایط داخلی در آستانه روی کار‌آمدن دولت نهم:
سال ۱۳۸۴ برای اهالی سیاست در ایران سال بسیار مهمی محسوب می شد، البته به نظر می‌رسد صحیح تر این باشد که گفته شود این سال نه تنها برای اهالی سیاست، که برای اکثریت مردم ایران سال مهم و متفاوتی بود؛ چرا که در این سال قرار بود نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شود. از سوی دیگر با توجه به تحولات منطقه ای و حوادث روی داده در عراق و افغانستان بسیاری از کشورهای دیگر نیز مشتاق بودند نتیجه انتخابات این طوری رقم بخورد که به ضرر آنها تمام نشود.
انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری ایران از همان ابتدای شروع نخستین زمزمه های‌آن، با توجه به تعدد کاندیداها و تنوع افکار و سلایق به انتخاباتی غیر قابل پیش بینی معروف گشت. در این انتخابات با توجه به حوادث روی داده در کشورهای همسایه ایران و شرایط منطقه ای و بین المللی، اهمیت اتخاذ سیاست خارجی در آینده در برابر این تحولات مهم به نظر می رسید و هر یک از کاندیداها وعده های متفاوتی در مورد اتخاذ سیاست خارجی مناسب به مردم می داد.
در این انتخابات از فردی چون هاشمی رفسنجانی که خود را فراجناحی معرفی می کرد و به دلیل سرشناس بودن احتیاجی به سفرهای انتخاباتی نمی دید، حضور داشت تا افرادی چون مصطفی معین و مهرعلیزاده و کروبی که نمایندگان گرایشات مختلف در جبهه اصلاحات بودند به میدان آمده بودند.
از دیگر سو در جبهه اصولگرایان نیز افرادی چون لاریجانی، قالیباف و احمدی نژاد و محسن رضایی حضور داشتند.
با توجه به اینکه در طی دو دوره حضور اصلاح طلبان در رأس قدرت و به وقوع پیوستن حوادث مختلف ازجمله ماجرای مجلس ششم و تحصن نمایندگان و نامه آنها به مقام رهبری در مورد چگونگی اتخاذ سیاست های کلی در عرصه سیاست خارجی گرفته تا ماجرای هسته ای و اینکه ایران تا تعلیق فعالیت های هسته ای پیش رفته بود و همچنین در مورد چگونگی سیاست گذاری فرهنگی و اقتصادی و همچنین نوع تعامل با حوادث منطقه ای باعث شده بود که در عرصه داخلی اهمیت انتخابات دور نهم ریاست جمهوری دو چندان شود.
چرا که با روی کار‌آمدن هر طیف فکری بالتبع سیاست گذاری های ایران در عرصه داخلی و خارجی راه متفاوتی را طی می کرد. مخصوصاً در مورد چگونگی برخورد با موضوع هسته ای با توجه به فشارهای غرب ایران در شرایط بسیار حساسی بود.
درچنین اوضاعی وبا توجه به تعدد کاندیداهای ریاست جمهوری و تنوع آرای مختلف، شرایط ویژه ای به وجود آمده بود و همین امر باعث شد که برای اولین بار انتخابات ریاست جمهوری در جمهوری اسلامی ایران به دور دوم کشیده شود و بدین ترتیب محمود احمدی نژاد و علی اکبر هاشمی رفسنجانی به دور دوم راه یافتند.
احمدی نژاد از اول ورود به انتخابات فردی چندان شناخته شده نبود و مهم ترین کار اجرایی او شهرداری تهران بود.
از سوی دیگر رقیب وی، علی اکبر هاشمی رفسنجانی فردی کاملاً شناخته شده و سرشناس بود. هاشمی رفسنجانی که جزو افراد تأثیرگذار در طی انقلاب اسلامی بود. با توجه به چنین اختلافی بین احمدی نژاد و هاشمی رفسنجانی، رقابت بین این دو کاملاً دیدنی بود.
با توجه به اظهارات هاشمی رفسنجانی، مشخص بود که وی در صورت پیروزی در انتخابات همان سیاست های گذشته خود را مبتنی بر تنش زدایی و تعامل با سازمان های بین المللی را ادامه خواهد داد ولی از سوی دیگر احمدی نژاد در مواضع و سخنرانی های خود کاملاً این نکته را به اثبات رسانده بود که نگاهی کاملاً مذهبی و دینی به مسائل دارد و در پی احیای ارزش‌های سالهای اول انقلاب می باشد. احمدی نژاد تنها کاندیدایی بود که در سخنرانی های خود چفیه به گردن می انداخت و تمام شعارهای او رنگ و بوی مذهبی و دینی داشت و الهام گرفته از آرمان انقلاب اسلامی وامام خمینی بود.
در طی یک هفته ای که در دور دوم مهلت تبلیغات بود، جو بسیار جالبی بر کشور حاکم بود و دسته بندی های جدیدی نمایان شد. به هر حال رأی گیری در سوم تیرماه۱۳۸۴ برگزار شد و احمدی نژاد توانست با اخذ ۷۸۲/۲۴۸/۱۷ رأی از کل ۲۵۳/۹۵۹/۲۷رای اخذ شده به عنوان رئیس جمهور ایران اسلامی انتخاب شود.
شرایط داخلی کشور در آستانه روی کار آمدن دولت نهم بدین صورت بود که بعد ازآنکه در سالهای اول انقلاب که ایران سیاست تهاجمی و مقابله با استکبار و امپریالیسم را در دستور کار داشت ، به صورتی که در آن دوران ایران سیاستش کاملاً بر مبنای مقابله با کشورهای سلطه جو و همچنین حمایت از جنبش های رهایی بخش در هر کجا و مخصوصاً در کشورهای اسلامی بود ولی به تدریج در دولت سازندگی و اصلاحات اوضاع تغییر کرد.
بدین صورت که بعد از روی کار آمدن دولت هاشمی، ایران جنگ تحمیلی را پشت سر گذاشته بود، هاشمی برای تأمین هزینه های مالی بازسازی، نیازمند درآمد بیشتر از طریق افزایش درآمدهای نفتی بود، این کار به نظر هاشمی میسر نمی شد مگر اینکه ایران برای تأمین نیازهای توسعه ای خود، تغییراتی در اهداف و رویکردهای سیاست خارجی انجام دهد تا بدین وسیله بتواند نیازهای ارزی برنامه های توسعه و بازسازی کشور را با همکاری کشورهای جهان میسر گرداند اصولاً در دولت سازندگی سیاست خارجی به سمت پذیرش نظم حاکم بر روابط بین الملل و احترام به قواعد و اصول بین المللی و عضویت در سازمان های منطقه ای و بین‌المللی پیش می رفت. البته بعد از روی کار آمدن دولت اصلاحات این روند با شدت بیشتری پیگیری شد. محمد خاتمی رئیس دولت اصلاحات با اعلام سیاست تنش زدایی درصدد بود تا روابط ایران با کشورهای اروپایی را گسترش دهد و از پرداختن به سخنان تحریک آمیز علیه کشورهای سلطه گر خودداری می نمود چرا که بر مبنای سیاست خارجی تنش زا، ایران باید از طرح چنین سخنان و شعارهایی اجتناب می ورزید.
همچنین در این دوران شاهد فشارهای شدید غرب بر ایران به دلیل برنامه های هسته ای و همچنین موضوع حقوق بشر هستیم.
ب) شرایط منطقه ای در آستانه روی کار‌آمدن دولت نهم:
در آستانه روی کار آمدن دولت نهم شرایط منطقه ای بسیار حساس بود. چرا که در پی حوادث ۱۱ سپتامبر در آمریکا و متهم شناخته شده گروه القاعده از سوی ایالات متحده، این کشور با توجه به جو به وجود آمده ناشی از این حملات با همکاری کشورهای غربی به کشور افغانستان حمله برد و این کشور را به اشغال خود درآورد.
بدین ترتیب ایران در مرزهای شرقی خود شاهد حضور نیروهای آمریکایی و ناتو بود، مسلماً وجود تعداد زیادی نیرو در مرزهای شرقی کشور ایران باعث تأثیرات بسیاری بر امنیت ملی ایران می شود از دیگر سو بعد از اشغال افغانستان، جورج بوش رئیس جمهوری وقت ایالات متحده در طی یک سخنرانی ایران، عراق و کره شمالی را «محور شرارت» خواند و ضمن تهدید این کشورها، خواستار تغییر رفتار آنها شد. در راستای همین تهدیدات ایالات متحده آمریکا علی رغم عدم اجماع بین المللی به بهانه وجود سلاح های کشتار جمعی در کشور عراق به این کشور حمله کرد و بدین ترتیب جمهوری اسلامی ایران در مرزهای غربی خود نیز شاهد حضور گسترده نیروهای آمریکایی بود. بدین ترتیب به گفته کارشناسان منطقه ای، عملاً ایران در محاصره نیروهای آمریکایی و متحدانش قرار گرفته و این امر مسلماً برای جمهوری اسلامی ایران شرایط دشواری را فراهم کرده بود. از دیگر سو با توجه به تجربه جنگ تحمیلی این امر کاملاً مشخص بود که کشورهای عربی منطقه کاملاً در جبهه ایالات متحده و در زمره دوستان این کشور بودند. به همین دلیل کشورهای منطقه مخصوصاً کشورهای عربی از سخت شدن عرصه بر جمهوری اسلامی ایران بسیار خشنود بودند و امیدوار بودند که با توجه به شرایط به وجود آمده جمهوری اسلامی ایران تضعیف شود اما از همه این کشورها بیشتر این رژیم صهیونیستی بود که از وضع به وجود آمده شادمان گشته بود چرا که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، یگانه دشمن اصلی این رژیم در منطقه خاورمیانه کشور ایران محسوب می‌شد و با توجه به شرایط به وجود آمده امیدوار بود که ایالات متحده آمریکا مانند عراق و افغانستان به ایران نیز حمله کند و یا حداقل با تضعیف ایران ، باعث شود که مذاکرات سازش با فلسطینی ها را به سرانجام برساند، مخصوصاً اینکه دوباره در دولت جورج بوش طرح نقشه راه برای صلح اسراییل با اعراب در دستور کار قرار گرفته بود.
ج) شرایط بین المللی در آستانه روی کار آمدن دولت نهم:
بعد از فروپاشی شوروی و اعلام نظم نوین جهانی توسط جورج بوش پدر، ایالات متحده آمریکا به سوی تک قطبی کردن دنیا گام برمی داشت، بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر زمینه بیش از پیش برای تحقق این خواسته سردمداران کاخ سفید مهیا شد. بدین ترتیب بعد از اشغال افغانستان و عراق وحضور آمریکا در منطقه حساس خاورمیانه و خلیج فارس، ایالات متحده عملاً برای تحقق این خواسته گام برمی داشت از دیگر سو کشورهای معارض برای آمریکا، چون روسیه و چین نیز توانایی مهار این یک جانبه گرایی از سوی آمریکا در عرصه روابط بین المللی را نداشتند.
آمریکا که خود را قدرت بلامنازع در عرصه بین المللی می دید در تلاش بود تا به هر نحوی که شده بر منطقه خاورمیانه و خلیج فارس تسلط کامل پیدا کند به همین دلیل به خاطر فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران، امریکا و متحدانش فشار زیادی بر ایران وارد می کردند و در عرصه بین المللی فعالیت های ایران در زمینه هسته ای را تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی معرفی می کردند و با همین استدلال خواستار توقف و تعلیق فعالیت های هسته ای ایران بودند که این فشارها به حدی رسیده بود که ایران ناچار شده بود فعالیت های هسته ای خود را به تعلیق درآورد و از دیگر سوی در زمینه حقوق بشر نیز فشارهای زیادی بر ایران وارد بود.
یکی دیگر از موضوعاتی در آستانه روی کار آمدن دولت نهم مطرح بود و دنبال می شد طرح «خاورمیانه بزرگ» بود. این طرح از سوی آمریکا مطرح شد و ایالات متحده توانست کشورهای اروپایی را نیز با خود همراه کند.
ایالات متحده در راستای یک جانبه گرایی و هژمون شدن خود در عرصه بین المللی باید خاورمیانه را از وجود نیروهای معارض با خود پاک سازی می کرد و مسلماً اصلی ترین معارض و مخالف ایالات متحده در منطقه جمهوری اسلامی ایران است.
محمود واعظی اهداف واقعی ایالات متحده‌آمریکا از طرح خاورمیانه بزرگ را چنین برمی‌شمارد:
۱-تضمین امنیتی اسراییل
۲-تضمین تداوم جریان انرژی
۳-مقابله با رشد جریان های اسلام گرا
۴-تلاش برای روی کار‌آمدن رژیم های سکولار در منطقه ^[۱۶۱]
وقوع چنین حوادثی شرایط بین المللی را بسیار حساس نموده بود دولت نهم دراین شرایط حساس روی کار آمد.پیدایش چنین شرایطی در عرصه داخلی منطقه ای و بین المللی باعث شده بود که تصمیم گیری در عرصه سیاست خارجی بسیار سخت و دشوارشود.
دراین شرایط حساس دولت نهم با الهام از آرمان های سال های اولیه انقلاب و پیروی از سیاست تهاجمی آن سالها، در عرصه سیاست خارجی، سیاست فعالانه و تهاجمی به خود گرفت و نوک پیکان این سیاست را متوجه رژیم صهیونیستی ساخت و بحث مقابله با رژیم صهیونیستی جزو اولویت های اساسی و مهم در سیاست خارجی دولت نهم قرار گرفت.
همچنین مقابله با کشورهای سلطه گر و استعمارگر در عرصه روابط بین الملل از دیگر رئوس سیاست خارجی دولت نهم محسوب می شود.
حمایت و تقویت گروه های مقاومت از دیگر کارهایی بود که در دولت نهم دنبال می گشت.
این سیاست ها ناشی از پیروی آرمان های انقلاب ، امام و همچنین عمل به اصول قانون اساسی بود، چرا که در اصل ۱۵۲ قانون اساسی چنین آمده است: «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بر اساس نفی هر گونه سلطه جویی و سلطه پذیری ، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور، دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و روابط متقابل صلح آمیز با دولتهای غیر محارب استوار است.»
همچنین دولت نهم اجرای اصل ۱۵۴ قانون اساسی را در دستور کار داشت این اصل بیان می دارد که: «جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حکومت و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابراین در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملت های دیگر، از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند.»
در کل می توان گفت که دستگاه سیاست خارجی دولت نهم برای مقابله با هجمه های بین‌المللی و کنترل شرایط به وجود آمده دو استراتژی عمده را برگزید:

1. 1. استراتژی تغییر وضعیت متهم به مدعی

1. 1. استراتژی مقاومت و پایداری

در یک تقسیم بندی ریزتر می توان مؤلفه های سیاست خارجی دولت نهم را چنین برشمرد:

1. 1. حمایت قاطع از گروه های مقاومت در منطقه

1. 1. مخالفت با روند سازش در خاورمیانه

1. 1. زیر سئوال بردن هولوکاست و تلاش برای ایجاد جبهه ضد اسراییلی در بین ملت های اسلامی

1. سیاست خارجی نگاه به شرق و احیای جهت گیری سیاست خارجی جنوب- جنوب