بر این اساس و با در نظر گرفتن محدودیتهای فوق، ۱۴ صندوق سرمایه گذاری مشترک به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند که اسامی آنها همراه با اطلاعات آنها در جدول شماره(الف-۲) پیوست، ذکر شده است.
۳- ۴ روش گردآوری داده ها و اطلاعات
برای انجام این پژوهش، پژوهشگر از اطلاعات ثانویه در پژوهش خود استفاده نموده است. بر همین اساس پژوهشگر به دو سری اطلاعات نیاز داشت.یک سری اطلاعات مربوط به صندوق های سرمایه گذاری بود و سری دیگر اطلاعات، به شاخص های بازار بورس اوراق بهادار تهران مربوط بود. این اطلاعات توسط سایت بورس و دیگر نرم افزارهای پایگاه اطلاعاتی گردآوری شدند. از آنجا که اطلاعات موجود در نرم افزارهای فوق در خصوص بازده ماهانه با اشتباهات و نواقصی مواجه بودند، لذا محقق بر آن شد تا با بهره گرفتن از اطلاعات موجود در این نرم افزارها و با بهره گرفتن از نرم افزار Excel محاسبات را مجدداً انجام دهد. در ابتدا برای محاسبه بازده ماهانه صندوق های سرمایه گذاری پژوهشگر به اطلاعاتی در خصوص خالص ارزش دارایی های صندوق^[۱۷۰] در ابتدا و انتهای هر دوره نیاز داشت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برای محاسبه بازده ماهانه پرتفوی دو روش در اختیار محقق وجود داشت. روش اول از تفاوت ارزش خالص دارایی های صندوق در ابتدا و انتهای ماه، تقسیم بر ارزش خالص دارایی ها در ابتدای ماه، بدست می آمد.

فرمول شماره(۳- ۱)
بازده حاصل شده با این روش، بازده ساده پرتفوی نامیده میشود و دقت چندانی ندارد. همچنین از آنجا که محقق قصد داشت تا ریسک نامطلوب را نیز محاسبه نماید، نیاز به اطلاعات دقیق تری داشت. لذا محقق تصمیم گرفت تا از نرخ بازده مرکب^[۱۷۱] برای محاسبه بازده ماهانه پرتفوی صندوقهای سرمایه گذاری استفاده نماید. بر این اساس نرخ بازده روزانه پرتفوی با فرمول ذیل محاسبه شد.

فرمول شماره(۳- ۲)
برای محاسبه میانگین بازدهی نیز از دو روش، میانگین حسابی^[۱۷۲] و میانگین هندسی^[۱۷۳] استفاده میشود. میانگین حسابی به آن دلیل که جمع جبری بازده مقاطع یکسان مانند ماهانه را در نظر میگیرد، در برخی موارد ممکن است گمراه کننده باشد. اما استفاده از میانگین هندسی از آنجا که نرخ رشد بازدهی را در طی زمان در نظر میگیرد، مشکل میانگین حسابی را رفع مینماید. لذا از متوسط هندسی بازده که با فرمول زیر محاسبه میشود، استفاده گردید:

فرمول شماره(۳- ۳)
نوع دیگر اطلاعاتی که پژوهشگر برای انجام پژوهش بدان نیاز داشت، محاسبه بازده بازار بود. برای محاسبه بازده بازار از فرمول ذیل استفاده میشود:

فرمول شماره(۳- ۴)
در فرمول فوق P نشان دهنده شاخص کل بازارTEPIX ^[۱۷۴] در زمان مورد نظر(ماهانه) است. اما بازده محاسبه شده با این روش، فقط بخش تغییرات قیمت را در بر داشته و جزء دیگر بازده یعنی سود تقسیمی را شامل نمیشود. بنابراین پژوهشگر برای محاسبه  به صورت صحیح تر و دقیق تر با برآورد درصد سود تقسیمی فرمول زیر را به کار برد:

فرمول شماره(۳- ۵)
که در آن  برآورد سود تقسیمی دریافت شده در دوره t میباشد. برای برآورد مقدار آن از شاخص بازده نقدی TEDIX طی سال ۸۷و ۸۸ استفاده شد.
محقق همچنین برای انجام پژوهش خود به اطلاعاتی در خصوص بازده بدون ریسک نیز نیاز داشت. بازده بدون ریسک عبارت است از متوسط نرخ بازدهی که سرمایه گذاران بدون تحمل ریسک، انتظار کسب آن را دارند. در تحقیق حاضر نرخ سود بانکی در کشور به عنوان بازده بدون ریسک منظور شده است.
۳- ۵ ابزارهای گردآوری اطلاعات
پژوهشگر می بایست با ابزار هایی، داده های لازم را از جامعه(نمونه) آماری جمع آوری نماید و با تحلیل، پژوهش و تبدیل آنها به اطلاعات به آزمون فرضیات بپردازد. برای جمع آوری داده ها به ابزار های گوناگونی نیاز است. نوع این ابزارها تابع عوامل گوناگونی از جمله ماهیت و روش تحقیق است.(خاکی، ۱۳۸۴)
بر همین اساس و برای گردآوری اطلاعات در خصوص مبانی نظری تحقیق، پژوهشگر از روش کتابخانه ای شامل بررسی کتب و مقالات داخلی و خارجی معتبر استفاده نموده است. همچنین برای محاسبه بازده ها، به اطلاعاتی در خصوص شاخص های بازار و ارزش خالص دارایی های صندوق نیاز بود که این داده ها نیز از طریق نرم افزارهای پایگاه اطلاعات و سایت بورس اوراق بهادار و سایت مجزای هر کدام از صندوق های سرمایه گذاری، جمع آوری شد که این اطلاعات به صورت ثانویه محسوب می شوند.
۳- ۶ متغیرهای مستقل و وابسته تحقیق
متغیرها را می توان به شکل های مختلف و بر اساس معیارهای متفاوت دسته بندی کرد. متغیر وابسته، متغیری است که هدف محقق تشریح یا پیشبینی تغییر پذیری در آن است.(سکاران، ۱۹۹۲). به عبارت دیگر متغیر وابسته، متغیری است که تغییرات آن تحت تأثیر متغیر مستقل قرار میگیرد(بست، ۱۳۷۱). متغیر مستقل نیز متغیری است که روی متغیر وابسته به صورت مثبت یا منفی تأثیر میگذارد.(سکاران^[۱۷۵]، ۱۹۹۲)
به طور کلی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری دارای یک متغیر مستقل(بازده) و یک متغیر وابسته(ریسک) است. لذا ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری می بایست شامل شناسایی همزمان بازده و ریسک سرمایه گذاری باشد. (استرانگ^[۱۷۶]، ۲۰۰۰)
با توجه به مطالب فوق میتوان گفت که در بحث ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری، بازده به عنوان متغیر مستقل و ریسک به عنوان متغیر وابسته مطرح می باشد. همچنین چون در این پژوهش علاوه بر ارزیابی عملکرد صندوق های سرمایه گذاری، تأثیر عواملی چون سن صندوق، ریسک سیستماتیک، ریسک نامطلوب و غیره بر عملکرد صندوق های سرمایه گذاری مورد بررسی قرار می گیرد، لذا متغیرهای فوق نیز به عنوان متغیر مستقل و عملکرد صندوق های سرمایه گذاری بر اساس هر یک از شاخص های هفت گانه به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته میشوند.
۳- ۷ تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق
مهمترین مفاهیم در بحث سرمایه گذاری، ریسک و بازده میباشند.لذا در این بخش سعی میشود تا این موارد ابتدا به صورت مفهومی و سپس به صورت عملیاتی تعریف شوند.
۳- ۷- ۱ تعاریف مفهومی
۳- ۷- ۱- ۱ مفهوم ریسک
آشنا شدن با انواع طبقه بندی های به عمل آمده از ریسک و نهایتا انتخاب یک گروه به عنوان زمینه ای که فعالیت های سرمایه گذاری برروی آن متمرکز می شود، مستلزم آن است که تعریف علمی و دقیقی از ریسک داشته باشیم. تعدادی از مولفین و مترجمین کلمه ریسک را که در اصل لغتی فرانسوی است، مترادف با خطر و مخاطره دانسته اند. مفهوم ریسک به ویژه زمانی که به صورتی مجرد مورد بحث قرار میگیرد گسترده تر از دو مترادفی است که در زبان فارسی رایج گردیده است.(مظلومی، ۱۳۸۷)
از کلمه ریسک بر حسب موارد استفاده اش در زمینه های مختلف تعبیرات متفاوتی به عمل آمده است و مولفین، تعاریف متعددی از آن را ذکر کرده اند .در بدو امر چنین به نظر می رسد که لغت «ریسک» مفهوم روشنی به ذهن متبادر می کند .زمانی که گفته می شود که دریک عمل و یا وضعیت خاص ریسک وجود دارد، شنونده در می یابد که عدم اطمینانی، دررابطه با نتایج حاصل از آن عمل وجود داشته و این امکان میرود که حداقل یکی از نتایج محتمل نا مطلوب باشد. به عبارت دیگر گوینده با استعمال این لغت به طور ضمنی اشاره بر نامعلوم بودن و غیر قابل پیش بینی بودن نتایج آتی دارد. به همین علت نیز زمانیکه از توانایی بیشتری در پیش بینی آینده برخوردار هستیم،با ریسک کمتری مواجه می باشیم و یا بالعکس با کاسته شدن توانایی ما در پیش بینی آینده ،ریسک برای ما بیشتر می شود.(مظلومی، ۱۳۸۷)
درک مفهوم ریسک به صورت فو ق به علت انتقال کامل منظور گوینده به شنونده در محاورات روزمره مفید واقع می شود .ما نیز همین معنا را مبنا قرار داده و با بسط آن سعی داریم تا تعریف جامع و دقیق تری از ریسک را به دست آوریم.
در ابتدا لازم است توضیحی در رابطه با ارتباط عدم اطمینان با ریسک داده شود .به طورکلی عدم اطمینان مضمون ریسک را تشکیل می دهد و عبارت است از تردیدی که شخص درارتباط با وقوع یک نتیجه ممکن از میان نتایج ممکن، دارد.
پاره ای از مولفین، ریسک و عدم اطمینان را مترادف با یکدیگر دانسته و نهایتا ریسک را عدم اطمینان ذهنی^[۱۷۷] دانسته اند که نسبت به وقوع حوادث وجود دارد .چنین عدم اطمینانی ناشی از ذهنیت فرد بوده و مشخصه آن تردید و یا نا آگاهی نسبت به نتایج حاصل از امری است.(دننبرگ و سیندر^[۱۷۸]، ۱۹۶۸)
تعریف ریسک از طریق عدم اطمینان ذهنی می تواند منجر به به آن شود که ریسک را تابعی از تمایلات روانی و ذهنی فرد قرار گرفته در معرض ریسک بدانیم .چنین نتیجه گیری اشتباه است.
درپاره ای از موارد عدم اطمینان را ریسک ذهنی خوانده اند و در مقابل آن، ریسک های عینی را قرار می دهند. مورد اول را ناشی از تمایلات روانی اشخاص می دانند و دومی را انحراف نسبی خسارت های محتمل (مورد انتظار)فرض می کنند.(ففر و گرین^[۱۷۹]، ۱۹۹۷)
به یک بیان کلی میتوانیم ریسک را امکان انحراف واقعیات از آنچه که مورد انتظار بوده است بدانیم. لازم به ذکر است که انحراف واقعیات از انتظارات و در معرض چنین انحرافی قرارگرفتن به دو صورت رخ می دهد .در یک حالت، نا معلومی آینده می تواند تواماً متضمن سود و زیان باشد .به عبارت دیگر انحراف می تواند در دو جهت مثبت یا منفی بروز کند.چنین ریسک هایی را شرطی و یا دینامیک می خوانند .ریسک های ناشی از سرمایه گذاری و بازدهی آن نمونه ای از این گروه است(مظلومی، ۱۳۸۷). درچهره ای از حالات دیگر، نا معلومی آینده ، اگر منجر به وقوع انحرافی بین واقعیات و انتظارات شود، فقط می تواند متضمن زیان باشد .چنین انحرافی ما بین واقعیت و انتظاری که امروز از آن واقعیت داریم اگر رخ دهد فقط جنبه منفی داشته و حاصلی جز زیان نخواهد داشت. چنین ریسکی، حقیقی و یا استاتیک ^[۱۸۰] خوانده می شود. در حال حاضر عمده ترین وظیفه مدیران ریسک پردا ختن به ریسکهای حقیقی و ارائه طرق مقابله با آنها است.بنابراین تعر یف، ریسک، از دیدگاه مدیریت ریسک عبارت است از « امکان انحراف نامطلوب واقعیات از آنچه که مورد انتظار بوده است »( الیوت^[۱۸۱] ، ۲۰۰۱) . به بیانی دیگر عبارت است از تغییرات نامطلوبی که ممکن است در نتایج حاصل از موقعیت مشخصی پدید آید.(ویلیام و هنیس^[۱۸۲]، ۲۰۰۳)
با مبنا قرار دادن این تعریف و بسط آن، تعریفی آماری از ریسک، به نحوی که از نظر کمی قابل محاسبه باشد به دست می آید. در صورت ترسیم منحنی توزیع احتمالات به وضوح می توان دید که دامنه پراکندگی توزیع، معرف ریسک است .هر چه دامنه توزیع باریک تر باشد با اطمینان بیشتری وقوع نتایج مورد نظر (انتظارات) تخمین زده می شود و بالعکس هر چه دامنه توزیع گسترده تر باشد پیش بینی امکان وقوع نتیجه مورد نظر مشکل تر شده و از دقت کمتری برخودار خواهد بود . در نتیجه میشود ریسک را به نحو دیگری نیز تعریف کرده و آن را مترادف با «پراکندگی مقادیر در توزیع احتمالات حول میانگین آن توزیع » دانست.(گرگ و لانگ^[۱۸۳]، ۱۹۷۵)
انحراف تک تک مقادیر از میانگین، پراکندگی منحنی توزیع احتمالات را تشکیل می دهد و روش های شناخته شده ای برای محاسبه درجه پراکندگی توزیع، وجود دارد که انحراف معیار از آن جمله است. در نتیجه با محاسبه انحراف معیار، درجه ریسک قابلیت اندازه گیری را پیدا کرده و ریسک موجود در موقعیت های مختلف قابل مقایسه می گردد.(مظلومی، ۱۳۸۷)
۳- ۷- ۱- ۲ تعریف مفهومی بازده
هر سهم و یا هر پرتفویی از سهام، اگر در فاصله خاصی از زمان خریداری، نگهداری و فروخته شود، عایدی خاصی نیز نصیب دارندۀ آن می نماید. این عایدی، شامل تغییر در قیمت و منافع حاصل از مالکیت است. اصطلاح «نرخ بازده» یا نرخ عایدی، برای توصیف نرخ افزایش یا کاهش سرمایه گذاری در طول دورۀ نگهداری دارایی به کار می رود.(راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)
۳- ۷- ۲ تعاریف عملیاتی
۳- ۷- ۲- ۱ تعریف عملیاتی بازده