«فعالیت­هایی که در این عرصه ها انجام می­گیرند عبارت­اند از:
فعالیت های ضروری یا اجباری: نظیر خرید یا منتظر شدن برای سرویس مدرسه.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فعالیت­های اختیاری که در صورت تمایل اشخاص و تنها با تأمین شرایط مناسب زمانی و مکانی به آن­ها پرداخته می­ شود. مانند صحبت کردن، پیاده روی، هواخوری، نشستن، تماشا کردن، بازی کردن و لذت بردن. این فعالیت­ها وابسته به شرایط فیزیکی محیط هستند.
فعالیت­های اجتماعی که انجام دادن آن­ها وابسته به حضور دیگران در فضاهای عمومی است و شامل سلام و احوالپرسی، بحث و گفتگو، فعالیت­ها و بازی­های جمعی یا گوش دادن به صحبت­های دیگران، تماشای مردم و رویدادهای اجتماعی است. نقش محیط فیزیکی در شکل­ گیری ملاقات­ها، گفتگوها و انجام فعالیت­های اجتماعی تأثیر بسزایی دارد.» (Gehl, 1987, p.11)
با توجه به مطالعات انجام شده، هنگامی که کیفیت محیط از نظر تنوع فضایی ـ عملکردی و نیز استفاده از رنگ­های متنوع و مناسب بر روی سطوح عمودی و افقی ارتقا می­یابد. میزان جذب و جلب افراد پیاده به فضاهای گروهی بیشتر می­ شود.
طبق نظر گل، بهترین مکان های عمومی طراحی شده، فضاهایی هستند که به صورت موفقیت آمیزی مشوق فعالیت های اختیاری و اجتماعی باشند. زمانی که فضاهای عمومی، بسیار خصوصی شود، کنترل بیشتری بر محیط اعمال می گردد و استفاده کنندگان در رفتارهای خویش آزادی کمتری دارند.
سازماندهی یک مکان می تواند از یک سطح منفرد که یک تکیه گاه را فراهم می آورد تا سطوحی که به طور کامل فرد را احاطه می کنند تغییر کند. گاهی اوقات این مکان ها تنها برای مقاصد زیبایی طراحی می شوند، ولی به طور معمول تامین بعضی از فعالیت ها هدف طراحی آنهاست. این بدان معناست که اگر الگوهای جاری رفتار در یک قرارگاه رفتاری در زمان های مختلف بروز نمایند، یک مکان کالبدی می تواند جزئی از چند قرارگاه یا مکان رفتاری باشد تقاطع مسیرها می تواند مقاصد مثبتی چون ملاقات مردم با یکدیگر، تعامل اجتماعی، و افزایش احساس امنیت و تعلق را تامین نماید. از سوی دیگر، عدم کارایی رفت و آمد و دسترسی، می تواند تاثیرات زیان آوری بر عملکرد یک نهاد یا سازمان داشته باشد.
راپاپورت (۱۹۸۶، ۱۶۵-۶) برای تبیین رابطه متقابل فعالیت‌ها و دریافت‌های ساکنان، واژه‌ “محیط‌های حامی” را به کار برده است. محیط‌های طراحی شده نمی‌توانند موجب رفتارها و روابط متقابل اجتماعی شوند، ولی می‌توانند نسبت به آنها خنثی، بازدارنده یا حامی باشند. در مجموعه‌های مسکونی، روند حمایت محیط، از انتخاب محل زندگی آغاز می‌شود و از طریق نشانه‌های موجود در محیط انسان ساخت (عناصر ثابت)، چیدمان محیط (عناصر نیمه ثابت)، و رفتارهای مردم در محیط (عناصر غیرثابت) تداوم می‌یابد. این نشانه‌ها تعیین کننده رفتارها نیستند، ولی با کارکردهای ذهنی، رفتارهای انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بنابراین میان فعالیت‌ها و محیط‌های حامی، در زمینه ویژگی‌های ابزاری، معانی و تعلقات محیطی، رابطه‌ای متقابل و درونی وجود دارد. این رابطه‌ها از تفاوت‌های فردی ساکنان، روابط متقابل اجتماعی و چگونگی تجربه محیط توسط آنها تأثیر می‌گیرند. تعریف روشن‌تری از نظریه قرارگاه رفتاری، نظام فعالیت‌های مورد حمایت محله را قابل فهم‌تر می‌سازد. واژه “قرارگاه رفتاری” را بارکر (۱۹۶۸) و همکاران (برای مثال: Wicker, 1987)، برای تبیین رفتارهای مردم در محیط کالبدی زندگی روزمره بکار برده‌اند. براساس این نظریه، یک قرارگاه رفتاری، ترکیب پایداری از فعالیت‌ و مکان است که اجزای زیر را شامل می‌شود: فعالیتی مستمر یا زمینه روشنی از رفتار انسان؛ ترکیب کالبدی خاصی از محیط؛ همنوایی میان دو جزء فوق؛ و یک دوره زمانی خاص و قابل تکرار (لنگ۱۳۸۶، ۱۲۸).
جوانان و سالخوردگان از فضاهای محله ی مسکونی استفاده زیادی می کنند (hester 1975). کوین لینچ (۱۹۷۷) الگوهایی از مناطق مسکونی کشورهای مختلف را که تامین کننده ی نیازهای بچه ها هستند شرح داده است . بعضی از محیط ها رفتار بچه ها را بخوبی تامین می کنند، محیط های دیگری این گونه نیستند . کودکان در دوران تحول روان شناختی و روحی هستند و می توانند هر وضعیتی از محیط ساخته شده را به فرصتی برای بازی تبدیل کنند. یکی از راه حل های این مسئله ایجاد زمین های بازی برای کودکان (allen 1968) و امکان فعالیت های ورزشی است. همچنین در بسیاری از نقاط دنیا نوجوانان مکان های خاص خود را کسالت آور می دانند (Lynch 1977) و معتقدند که این مکان ها برای آنها جاذبه ای ندارند. اغلب محیط ها فرصت های مختصری را برای اکتشاف و انجام کارهای فردی فراهم می آورند. در انتهای دیگر طیف سنی مردم، سالمندان قرار دارند که نیازهای خاص خود را دارند (Lawton 1975, Howell 1980).
اغلب فعالیت های گروهی به سه گروه زیر تقسم می شوند:
حرکتی
پیاده ور، میدان، فضای باز که به مقاصد مختلف نظیر تفرج، گذران اوقات فراغت، ورزش و پیاده روی، تمدد اعصاب، تردد و تعامل مورد استفاده قرار گیرند. در رابطه با این فضا، توجه به مسائل کالبدی نظیر ابعاد هندسی مناسب (عرض، شیب)، کفپوش، نور، مجهز بودن به مبلمان مناسب(نیمکت، سطل زباله، آبخوری)، رعایت تناسبات و مقیاس انسانی، حفاظت اقلیمی (آفتاب و باران و دفع آب سطحی)، رفع موانع کالبدی، می تواند در اعتلای کیفیت و کارآیی این فضاها نقش داشته باشد.
ورزشی (فضای باز، فضای بسته)
زورخانه نه تنها محل پرورش جسم که، محل تربیت روح و روان و خلق آن چیزی بود که، روحیه جوانمردی یا پهلوانی را در فرهنگ سنت ی ما شامل می شد. در گذشته بسیاری از مراسم سنتی نظیر خواستگاری، بله بران و غیره حتی قتل های سیاسی در حمام ها رخ می داد. امروزه نیز، سالن های ورزشی، سونا و جکوزی به عبارتی تغییر شکلی مدرن از فعالیتی است کهن، با این تفاوت که جو فرهنگی کهن می تواند، با اندک توجه در فعالیت های ورزشی امروزی نیز تداوم یابد. زورخانه و حمام، در مرکز محله در پیوند با تکیه و حسینیه و از مکانهای مراودات و تعامل اجتماعی بوده که، با کمی توجه، می تواند در قالب امروزی خود، نسل جوان را پرورش داده و ارتباطات سازنده بین آینده سازان شهرها را ایجاد کند.
گذران اوقات فراغت
کافی شاپ، رستوران و غیره در گذشته قهوه خانه ها نه تنها فضایی برای غذا خوردن، استراحت و تمدد اعصاب بود که با شاهنامه خوانی و اجرای مراسم سنتی مکانی برای آموزش، ترویج فرهنگی و مراودات اجتماعی بود. در واقع، فعالیت فرهنگی، در دل خدمات رسانی پنهان بود که، با اندک توجهی، می تواند تداوم یابد و این، خود در جلب مردم و مشارکت آنها نقشی موثردارد.
در نهایت آمار ارقامی انتزاعی هستند: وقتی آنها از زندگی تکامل یافته قبلی خودشان برگرفته شوند و به صورت نقشه ها و در پایان به ساختمانها تبدیل شوند، به صورت اجسام بی روحی جلوه خواهند کرد و نتیجه دیاگرامی از یک فضای سه بعدی خواهد بود که از مردم خواسته شده در آن زندگی کنند
لزوم مد نظر قرار دادن مردم ، فراهم آوردن مجموعه ها و موقعتی هایی برای با هم جوشیدن، برای مشارکتهای شهری و اجتماعی، برای تجربه های هنری و دست آخر، ونه دست کم برای شادمانی و سرور.
۲-۳-۵-۱-عرصه های مناسب کودکان
کودکان می توانند بیشترین استفاده کنندگان فضای های باز نزدیک محل سکونت خود باشند. بزرگسالان شامل مادران خانه دار و یا سالمندان که ناحیه یا محل مسکونی را در اوقات کاری روز ترک نمی کنند بیشترین زمان خود را درون خانه ها به سر می برند. کودک نو پا تا سنین پیش دبستانی. کودکان دبستانی و بالاتر از آن در ایام فراغت از مدرسه پس از فضای درون خانه، امکانات تحرک، تفریح و سرگرمی خود را در محله و اطراف خانه می جویند. کودک حق دارد و بایستی بتواند ازمحیط بهره ببرد. طی سال های اخیر دید جامعه نسبت به کودکان به عنوان یک گروه متمایز، دگرگون شده است.
فضاهای باز نواحی مسکونی مهمترین زمینه یا بستر را برای تجربه و پرورش آمادگی ها فراهم می سازد. کودک از طریق مشارکت محیطی حس اجتماع محلی، آگاهی محیطی، حس تعلق و مؤثر بودن را درک خواهد کرد و خود را یک بهره بردار بی تفاوت محیط قلمداد نخواهد کرد و به عبارت دیگر محیط برای کودک موضوعیت پیدا کرده داشته و به صورت جدی مورد ارزیابی او قرار خواهد گرفت (Sutton et al, 2002: 174).
این ضوابط در قسمت مربوط به فضای خارجی مسکن زیر عنوان سطوح آزاد و مکان های بازی تعریف شده است. ویژگی ها و اهداف مورد نظر برای سطوح آزاد در این ضوابط:
-۱ وسعت و اندازه های کافی، به نسبت جمعیت ساکن
-۲ فاصله قابل قبول از خانه ها، جهت دسترسی آسان کودکان و کودک معلول همراه با صندلی چرخدار
-۳ تناسب و هماهنگی با عوارض زمین
-۴ زیبایی و کیفیت مطلوب در محیط و منظر
-۵ مصونیت از خطر های آمد و شد وسایل نقلیه، وجود تمهیداتی جهت تقلیل سرعت حرکت
-۶ برخورداری از تابش مناسب آفتاب
محل بازی کودکان
البته می توان کودکان را به چهار گروه سنی تقسیم بندی و زمین بازی را نیز در چهار گروه تعریف نمود:
* زمین بازی مخصوص کودکان زیر ۳ سال:ترجیحاً تا ۵۰ متری محل سکونت باشد، محصور شده و دارای ظرفیت ۲۰ کودک به همراه والدین باشد. زمینش چمن با سطح ناهموار ولی کم ارتفاع و دارای یک کلبه کوچک به همراه نیمکت های مخصوص باشد.
* زمین بازی برای کودکان ۳ تا ۷ سال: تقریباً جدا از محل بازی بزرگترها باشد، برای هر کودک ۱۰ متر مربع زمین در نظر گرفته شود تا یک سوم آن چمن یا زمین کوبیده و یک سوم نیمه سفت با تجهیزات مثل تاب و نردبان و یک سوم باقیمانده زمین سفت مثل آسفالت برای تیله، دوچرخه و توپ بازی همراه با یک کلبه و دستشویی باشد.
* زمین بازی کودکان ۷ تا ۹ سال: در این سن کودکان احتیاج به روابط بیشتر، تحرک بیشتر و محیط مناسب دارند، یعنی زمین نیمه سفت یا چمنزار با یک مسیر دوچرخه از آسفالت که با گیاهان احاطه شده باشد و برای هر کودک ۱۰ متر مربع از زمین اختصاص داده شود.
* زمین بازی کودکان ۹ تا ۱۲ سال : کودکان در این سن مستقل تر شده و فضایی وسیع تر با حصار کمتر نیاز دارند. زمینهای ورزشی از آسفالت با خط کشی متعدد برای بازی و نرمش و میز پینگ پنگ که با توری فلزی ۳ متری احاطه شده باشد ساخته می شود. ابعاد زمین باید حداقل ۱۲ در۲۰ متر باشد همراه با مانع برای پرش، حرکات تعادلی، بالا رفتن و دویدن و خزیدن. برای کودکان بالای ۱۲ سال، زمینهای ماجراجویی مشترک با کوچکترها و مکانی برای فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی به وسعت ۱۵۰ متر مربع برای شب و روز و فضای ورزشی برای هر نفر ۲۰ متر مربع درنظر گرفته می شود.
۲-۳-۵-۲-عرصه های مناسب سالمندان:
“برتون” و “میچل” به انتشار نوشته ای ضروری در ارتباط با نیازهای طراحی برای افراد مسن یا ناتوان مبادرت کرده اند. آنها بر نیرو و بنیه ی کمتر افراد مسن و در نتیجه ی آن کم تحرک تر شدن این افراد تاکید می کنند. علاوه بر این ممکن است قدرت بینایی، شنوایی و حافظه ی آنها ضعیف تر شده و از بی اختیاری رنج ببرند. “برتون” و “میچل” معتقدند خیابان های محلی برای افراد مسنی که خواهان حفظ میزانی از استقلال و حس خود ارزشی خویش هستند اهمیت ویژه ای دارند. خیابان های مطلوب فرصت های بسیار مهمی را برای محقق ساختن نیازهای اجتماعی و فیزیکی نظیر دیدن افراد، گپ زنی، تمرین های بدنی و دسترسی داشتن به امکانات فراهم می آورند. این خیابان ها همچنین به افراد اجازه می دهد تا لذت بودن در هوای پاک و زیر نور آفتاب و تجربه ی طبیعت و فصول در حال تغییر را حس کنند.
تحقیق این دونشان می دهد که افراد مسن در استفاده از خیابان همواره هدفمند نیستند. بسیاری از سفرها به مغازه ها ، اداره های پست ، مطب دکتر و یا کلیسا انجام می گیرد حال آنکه عده ی کثیری از مردم نیز از خیابان برای ملاقات دوستان یا اعضای فامیل استفاده می کنند. طراحی یا سازماندهی ضعیف خیابان در برخی نقاط باعث می شود تا ساکنین مسن در منازل خویش گرفتار شوند علی الخصوص اگر در محیط بیرون یا پیرامون احساس اضطراب ، ترس ، خستگی ، سردرگمی ، شرمساری و یا تنهایی به آنها دست بدهد.
۳-۳-۶-جمع بندی
۲-۳-۶-۱- نقش عرصه‎های گروهی و زندگی جمعی در پایداری اجتماعی مجتمع های مسکونی
عرصه‎های گروهی و زندگی جمعی، پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند، پیوندی که ریشه در مفهوم نظری و تجلی عملی آن‎ها دارد. زندگی جمعی فرصتی جهت رها شدن از تنش‎های زندگی روزمره، گذراندن اوقات فراغت، تعاملات اجتماعی و گردهمایی افراد و گروه‎های مختلف و بستری برای حضور، آزادی بیان و ابراز آن‎ها در فضاست. «زندگی جمعی در فضاهای عمومی در گرو ترویج تعاملات اجتماعی، جذب افراد و گروه‎های مختلف، امنیت اجتماعی و در نتیجه ترغیب به افزایش تحمل گروه‎های مختلف در فضا، جامعه پذیری بیشتر و ایجاد فضایی فعال و سرزنده است. اجتماع پذیری در فضاهای عمومی بر پایه نیاز مردم به حس تعلق اجتماعی و تعامل با یکدیگر قرار دارد. و این امر در یک فضای اجتماعی حمایت کننده در کنار آسایش فیزیولوژیکی، ادعای قلمرو، حس مالکیت و دریافت عدالت در فضا میسر خواهد بود. تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، می‎تواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت‎های متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آن‎ها در گروه‎ها و شبکه‎های اجتماعی است.« (دانشپور و چرخچیان ۱۳۸۶, ۲۲) از سوی دیگر زندگی جمعی متاثر از نیروها و عوامل دیگری چون:
ویژگی‎های جغرافیایی بستر فضای عمومی (اقلیم و …)
مشخصات کالبدی و فعالیتی فضای عمومی
ابعاد اقتصادی
سلامت اجتماعی
ویژگی‎های فرهنگی-اجتماعی جامعه
ابعاد سیاسی